Việt Nam tổ chức thành công Diễn đàn hợp tác Á–Âu " The Asia-Europe Meeting ASEM-5 "

Vài giờ trước khi ra sân bay về nước chiều 9-10-2004, Thủ tướng Malaysia Ahamad Badawi đã dành cho TT một cuộc trao đổi ngắn. Thủ tướng Badawi nói:

“Tôi ấn tượng về tốc độ phát triển kinh tế đang gia tăng của Việt Nam, thể hiện trong nhịp sống đầy sôi động và bận rộn tại các thành phố đang chuyển mình.

Việt Nam đã tổ chức một ASEM thành công, đặc biệt tôi xin chúc mừng Thủ tướng Phan Văn Khải đã thực hiện rất tốt vai trò chủ tịch Hội nghị ASEM 5.

Chúng tôi muốn thấy một quan hệ chặt chẽ hơn giữa Việt Nam và Malaysia. Bởi Malaysia tin rằng là một nước đang phát triển đầy năng động, Việt Nam có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường tầm quan trọng của ASEAN.

Các nhà lãnh đạo khác từng tham dự các kỳ ASEM trước đã nhận xét rằng ASEM 5 tại Việt Nam lần này là hội nghị thành công hơn cả. Hội nghị đã có sự trao đổi thông tin rất mạnh mẽ, chất lượng các cuộc thảo luận cũng tốt hơn.

Không có những bài phát biểu dài mà là những bài phát biểu ngắn nhưng cô đọng, tập trung vào những vấn đề rất có ích cho thảo luận.

Các cuộc thảo luận diễn ra trong tinh thần cởi mở, không có đại biểu nào giơ tay nói “tôi phản đối” ngay cả khi đề cập đến những vấn đề nhiều ý kiến khác nhau như các vấn đề liên quan đến Myanmar.

Cá nhân tôi tuy lần đầu tiên tham gia họp cấp cao ASEM nhưng tôi cảm thấy vô cùng thoải mái”.

Cẩm Hà

ASEM : Mục tiêu - Nguyên tắc hoạt động

Lịch sử hình thành và mục đích của tổ chức

Tại Hội nghị Kinh tế Cấp cao châu Âu - Đông Á lần thứ 3 tại Singapore tháng 10-1994, Thủ tướng Singapore Goh Chok Tong đã đưa ra sáng kiến tổ chức một Hội nghị Thượng đỉnh Á-Âu nhằm tăng cường sự hiểu biết và thúc đẩy hợp tác giữa hai châu lục. Đề nghị này đã được chính thức đặt ra với Thủ tướng Pháp trong chuyến Thủ tướng Goh Chok Tong thăm Pháp cuối năm 1994 và ngay lập tức được nhiều nước Á-Âu hưởng ứng

Tháng 3-1995, Hội nghị các Nguyên thủ Quốc gia về Hợp tác Á-Âu ( Asia Europe Summit Meeting - ASEM ) lần đầu tiên được tổ chức tại Bangkok, Thái Lan với sự tham gia của các Nguyên thủ quốc gia 15 nước thuộc Liên minh châu Âu và 10 nước châu Á (bao gồm Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và 7 nước ASEAN là Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam).

Sau Hội nghị Thượng đỉnh này, Hợp tác Á-Âu đã chính thức ra đời và lấy tên của Hội nghị Thượng đỉnh đầu tiên (ASEM) làm tên cho chương trình hợp tác này. Thực chất hiện nay ASEM là một diễn đàn hợp tác, cơ chế phối hợp thông qua các nước điều phối viên và chưa có Ban thư ký điều hành. Các nước vẫn đang tiếp tục nghiên cứu thảo luận hướng phát triển của ASEM trong thời gian tới và có nhiều khả năng ASEM sẽ được nâng lên thành một tổ chức kinh tế khu vực giải quyết vấn đề tự do hoá thương mại, đầu tư giữa châu Á và châu Âu.

Trong bối cảnh toàn cầu hoá và khu vực hoá nền kinh tế thế giới hiện nay, hợp tác Á-Âu có ý nghĩa hết sức to lớn. Các nước châu Âu thành viên ASEM đã trở thành một trung tâm kinh tế quan trọng với việc hình thành Liên minh tiền tệ châu Âu (EMU) và việc sử dụng đồng tiền chung EURO vào tháng 1-1999. Liên minh châu Âu cũng đang đẩy nhanh quá trình nhất thể hóa cả về chiều rộng và chiều sâu.

Song song với EU, vai trò của châu Á ngày càng được củng cố trong hệ thống kinh tế và chính trị quốc tế với tiềm năng to lớn về cơ hội thương mại và đầu tư. Sự liên kết giữa hai khối kinh tế lớn này thông qua ASEM sẽ tạo ra một động lực mới thúc đẩy trao đổi thương mại và đầu tư giữa hai châu lục phát triển, tạo nên một sức mạnh tổng hợp của 3 khối kinh tế lớn là EU, Nhật Bản và các nước châu Á đang phát triển.

Ngoài ra, trong bối cảnh Mỹ và các nước Bắc Mỹ đã xây dựng và đang phát triển mạnh mẽ mối quan hệ kinh tế với các nước châu Á trong khuôn khổ Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), châu Âu đã có liên hệ chặt chẽ với Bắc Mỹ qua quá trình lịch sử và mạng lưới dày đặc của những thể chế xuyên Đại Tây Dương, hợp tác ASEM còn có một ý nghĩa mang tính chất chiến lược, đó là cái cầu nối thắt chặt hơn châu Âu với Châu á, tạo đối trọng trong quan hệ giữa các trung tâm kinh tế lớn là EU - Mỹ- Nhật Bản và các nước châu Á đang phát triển.

Mục tiêu và nguyên tắc hoạt động của ASEM

Mục tiêu :

Mục tiêu chủ đạo của Hợp tác Á-Âu hiện nay ( được thông qua tại Hội nghị ASEM 1 ) là Hợp tác để tạo sự tăng trưởng hơn nữa ở cả châu Á và châu Âu. Mục tiêu này đã được cụ thể hoá ở Khuôn khổ Hợp tác Á-Âu (AECF) thành các mục tiêu cơ bản sau:

- Thúc đẩy đối thoại chính trị để tăng cường hơn nữa sự hiểu biết lẫn nhau và thống nhất quan điểm của hai châu lục đối với các vấn đề chính trị và xã hội của thế giới;

- Xây dựng quan hệ đối tác một cách toàn diện và sâu rộng giữa hai châu lục Á, Âu để thúc đẩy trao đổi thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên;

- Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật, môi trường, phát triển nguồn nhân lực... để tạo sự tăng trưởng bền vững ở cả châu Á và châu Âu.

Các mục tiêu trên đã và đang được thực hiện thông qua một loạt các chương trình hành động của ASEM như chương trình thuận lợi hoá thương mại (TFAP), chương trình xúc tiến đầu tư (IPAP), trung tâm công nghệ môi trường Á-Âu, Quĩ Á-Âu (ASEF), Quĩ tín thác... Về mặt kinh tế, ASEM đặt ra 3 mục tiêu cụ thể là (1) thúc đẩy giao lưu giữa các doanh nghiệp; (2) cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư và (3) tạo sự tăng trưởng kinh tế ổn định và bền vững.

Như vậy trong lĩnh vực kinh tế, tuy ASEM chưa đề ra các mục tiêu về giảm thuế và các nghĩa vụ mang tính chất bắt buộc như các tổ chức ASEAN, WTO song 3 mục tiêu cụ thể nêu trên đã tạo nền tảng cho việc phát triển quan hệ hợp tác kinh tế chặt chẽ giữa hai châu lục, góp phần tạo thuận lợi cho giao lưu thương mại đầu tư và đóng vai trò như một chất xúc tác thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực.

Nguyên tắc hoạt động :

Cũng như tất cả các diễn đàn hoặc tổ chức khu vực, ASEM hoạt động với những nguyên tắc riêng của mình. Nguyên tắc cơ bản nhất của hợp tác ASEM là tính chất tự nguyện, không ràng buộc và quan hệ bình đẳng giữa các thành viên. Nguyên tắc này tương đối phổ biến ở các diễn đàn đối thoại khu vực. Đi sâu vào các lĩnh vực hợp tác, nguyên tắc này được cụ thể hoá hơn nhằm điều chỉnh một cách sát sao quá trình hợp tác Á-Âu.

Căn cứ vào văn kiện khung của ASEM là khuôn khổ hợp tác Á-Âu (AECF), Nguyên tắc hoạt động của ASEM được qui định như sau :

- Quan hệ giữa các thành viên trên cơ sở đối tác bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau và đôi bên cùng có lợi;

- ASEM sẽ là một tiến trình mở và liên tục phát triển; việc mở rộng số thành viên phải được sự đồng thuận của nguyên thủ các quốc gia;

- Tăng cường thông tin và hiểu biết lẫn nhau thông qua đối thoại; định ra các lĩnh vực ưu tiên phối hợp hành động;

- Triển khai hoạt động hợp tác đồng đều ở cả 3 lĩnh vực: tăng cường đối thoại chính trị, củng cố hợp tác kinh tế và xúc tiến hợp tác trong các lĩnh vực khác;

- ASEM sẽ được duy trì như một tiến trình tự nguyện, không thể chế hoá, hoạt động của ASEM sẽ nhằm hỗ trợ và tạo thuận lợi cho các hoạt động ở các diễn đàn quốc tế khác;

- Xúc tiến đối thoại và hợp tác giữa các doanh nghiệp và cư dân giữa hai khu vực; khuyến khích hợp tác giữa các học giả, các nhà nghiên cứu giữa hai khu vực.

Diễn đàn hợp tác Á–Âu ( The Asia-Europe Meeting, viết tắt ASEM )

Diễn đàn hợp tác Á–Âu được chính thức thành lập vào năm 1996 trong hội nghị cấp cao đầu tiên tại Bangkok. ASEM là một diễn đàn liên khu vực bao gồm Ủy ban châu Âu và 27 nước thành viên của Liên minh châu Âu (EU) và 14 thành viên của nhóm ASEAN cộng 3.

Những tiến trình chính hợp thành ASEM bao gồm :

- Đối thoại chính trị.

- An ninh và kinh tế.

- Văn hóa và giáo dục.

Hay còn gọi là 3 cuộc đối thoại nòng cốt.

Nhìn chung, các tiến trình đều được xem xét và đồng thuận của các bên liên quan phụ thuộc vào các mối quan hệ giữa châu Âu và châu Á ở các cấp. Điều này được xem là cần thiết cho sự bình đẳng toàn cầu trong chính trị và kinh tế. Các tiến trình được các nhà lãnh đạo của các nước hội thảo 1 năm 2 lần, luân phiên tại các nước thành viên, ngoài chính trị, kinh tế, văn hóa còn có nhiều hội thảo khác.

Tháng 2 năm 1997, các nước thành viên ASEM đã sáng lập Tổ chức Á - Âu ( ASEF - Asia-Europe Foundation ) có trụ sở tại Singapore nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa người dân hai châu lục qua các cuộc giao lưu tri thức, văn hóa, và con người. Tổ chức hoạt động bằng sự đóng góp của chính phủ các nước thành viên, nhưng ngân sách hoạt động của nhiều dự án còn được đảm nhận bởi nhiều tổ chức và tập đoàn tài chính khác trong các nước ASEM. ASEF đã đưa ra nhiều dự án khác nhau, như kêu gọi thành lập Diễn thuyết Á - Âu, cuộc thi và trưng bài tranh của các nghệ sĩ trẻ Á - Âu, Hội nghị chuyên đề về quyền con người, mạng hợp tác Á - Âu ....

Các hội nghị đã được tổ chức tại :

- 1996 ASEM 1, Bangkok, Thái Lan .

- 1998 ASEM 2, London, Anh .

- 2000 ASEM 3, Seoul, Hàn Quốc .

- 2002 ASEM 4, Copenhagen, Đan Mạch .

- 2004 ASEM 5, Hanoi, Việt Nam .

- 2006 ASEM 6, Helsinki, Phần Lan ( Ấn Độ, Mông Cổ và Pakistan cũng được mời tham gia trong các hội nghị sau.

- 2008 ASEM 7, sẽ được tổ chức tại Bắc Kinh, Trung Quốc vào ngày 24, 25 tháng 10 năm 2008.

Hội nghị ASEM lần thứ 8 giữa các Bộ trưởng Ngoại giao được tổ chức vào 28,29 tháng 5 năm 2007 tại Hamburg, Đức với sự tham gia của 10 nước ASEAN, 27 thành viên EU, Ủy ban Châu Âu, Châu Âu đại nghị Javier Solana, Tổng Thư ký ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Pakistan, và Mông Cổ. Hội nghị ASEM lần thứ 9 giữ các Bộ trưởng Ngoại giao sẽ được tổ chức vào năm 2009 tại Việt Nam.

Liên minh châu Âu - EU đánh giá cao việc Việt Nam tổ chức thành công ASEM-5

Ngày 9-11-2004, tại Viện châu Âu nghiên cứu các vấn đề châu Á, bà Phan Thúy Thanh, Đại sứ, Trưởng phái đoàn đại diện Việt Nam bên cạnh Liên minh châu Âu (EU), đã thông báo kết quả Hội nghị cấp cao ASEM-5, tổ chức tại Hà Nội hồi tháng 10-2004.

Bài phát biểu của Đại sứ Phan Thúy Thanh tập trung vào ý nghĩa của việc "làm sống động và thực chất quan hệ đối tác Á-Âu", các chủ đề mà các nhà lãnh đạo đã thảo luận tại Hội nghị ASEM-5 và nhấn mạnh ý nghĩa của việc tổ chức thành công ASEM-5.

Các đại biểu và các diễn giả tham dự ASEM-5 đều đánh giá rất cao thành công của Việt Nam trong việc tổ chức Hội nghị cấp cao ASEM-5 và nhận xét Việt Nam đã làm tốt công tác chuẩn bị cho Hội nghị.

Việt Nam đã nỗ lực vận động ngoại giao để ASEM-5 diễn ra tốt đẹp, thể hiện sự nhiệt tình, năng động của Việt Nam, tinh thần đoàn kết của châu Á và tình đoàn kết giữa hai châu lục Á và Âu.

Cùng với kết quả ASEM-5, đất nước, con người, cách đón tiếp của Việt Nam đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp, sâu sắc cho những người tham dự. Đặc biệt, các phương tiện thông tin đại chúng đưa tin phục vụ ASEM-5 rất tích cực và hiệu quả.

Bà Thanh nói: Để góp phần vào thành công của Hội nghị, từ đầu năm 2004, Việt Nam đã tổ chức hàng loạt các hoạt động bên lề với mục đích nâng cao sự trao đổi, hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân và các nhà chính trị, doanh nghiệp, nghệ sĩ của hai châu lục.

Ngoài ra, trong bối cảnh chủ nghĩa khủng bố đang đe dọa trật tự an ninh thế giới, vấn đề an ninh của Hội nghị ASEM-5 được bảo đảm rất tốt, tạo tâm lý an tâm, thoải mái cho các đại biểu cũng là một điều đáng tự hào nữa của Việt Nam.