Cảm Cúm - BS Nguyễn Trần Hoàng , Kiều bào Mỹ

Mùa cúm sắp đến, sau bài về thuốc chủng ngừa cúm vừa rồi, một số độc giả có thêm thắc mắc về sự khác nhau về cảm và cúm, nên bài này sẽ tiếp tục để dành cho việc trả lời các câu hỏi về chuyện cảm cúm trong mùa cảm cúm đang đến này.

Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Cho các vấn đề cụ thể, chi tiết, của từng bệnh nhân, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp.

Cách điều trị cảm và cúm như thế nào ? Có gì giống và khác nhau ?

Trong cả hai bệnh cảm và cúm, nâng đỡ sức đề kháng của cơ thể và trị triệu chứng đều là điều rất quan trọng. Chính sức đề kháng của cơ thể là thành phần chính chống chọi với vi rút cảm và cúm. Do đó, ta cần chú ý nâng đỡ sức đề kháng của mình bằng cách :

- Uống đủ nước.

- Nghỉ ngơi đầy đủ.

- Ăn uống dễ tiêu và cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể bằng cách nấu thức dễ tiêu hóa, bổ dưỡng, ăn mỗi lần một ít nhưng ăn nhiều lần hơn.

Ngoài ra, ta có thể trị triệu chứng bằng cách:

- Súc miệng và họng bằng nước muối ấm và loãng. Cần chú ý là nên pha nước muối chỉ lạt như nước mắt của ta, nếu mặn quá sẽ làm khó chịu, kích thích niêm mạc cổ họng, có thể làm ho nhiều hơn.

- Uống thuốc giảm đau, giảm sốt (nhớ tránh aspirin ở trẻ em).

- Thuốc uống khô mũi, thuốc ho.

- Xông mũi bằng nước ấm.

- Cần chú ý là trái với nhiều người tin tưởng, rất nhiều nghiên cứu cho thấy thuốc trụ sinh và vitamin C không giúp làm cho cảm và cúm mau hết hơn. Ngay cả, nếu nước mũi đổi màu, đó cũng không phải là dấu hiệu cho thấy ta cần trụ sinh.

Ta nên đi thăm bác sĩ nếu có sốt cao, đau vùng xoang, khó thở, đau nhức mình mẩy quá nhiều. Nên đi sớm, vì nếu đó là cúm, thuốc trị cúm bắt đầu dùng trong vòng 48 tiếng đồng hồ đầu tiên, có thể làm nhẹ và giảm bớt thời gian bị cúm.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể phát hiện và điều trị sớm các biến chứng.

Làm sao để phòng cảm và cúm ?

Cảm và cúm lây sang người khác thường nhất bằng các tiếp xúc trực tiếp với các chất tiết (như nước mũi) của người bệnh, có thể là từ tay người này sang tay người khác, hoặc qua trung gian như nắm cửa... Vi rút có thể tồn tại trong môi trường đến ba tiếng đồng hồ. Khi tay ta tiếp xúc với các chất tiết này, rồi dụi vào mắt mũi của mình, ta sẽ bị lây bệnh.

Do đó, điều quan trọng đầu tiên để phòng cảm và cúm là:

- Nên rửa tay thường xuyên. Tốt nhất là rửa với xà bông và nước ấm, khoảng 20 đến 30 giây. Hai mươi đến ba mươi giây là khoảng thời gian mà ta hát bài “Happy birthday to you, happy birthday to you, happy birthday, happy birthday, happy birthday to you khoảng hai lần.

- Không vứt bỏ khăn chùi mũi bừa bãi.

- Khi ho hay ách xì, nên che miệng bằng cánh tay, chứ không phải bằng bàn tay, để giảm bớt các chất tiết dính vào bàn tay rồi qua các vật dụng hoặc bàn tay người khác.

- Tránh sờ, móc tay, ngón tay vào mắt, mũi.

Các vi rút cảm và cúm cũng có thể lan truyền qua các hạt li ti bay trong không khí sau khi người bệnh ho hay ách xì, do đó, nên tránh tiếp xúc kéo dài với người bệnh.

Người bệnh cũng nên nghỉ làm khi còn triệu chứng, để mau giảm bệnh và tránh lây cho người trong sở làm.

Dù nằm trong các hạt li ti trong không khí sau khi người bệnh ho hay ách xì ra, vi rút lại không có trong nước bọt của người bệnh trong 90 phần trăm các trường hợp. Do đó, điều lý thú là bị (hay được) người bệnh hôn, thường không khiến ta bị lây bệnh.

Nhiều người vẫn tưởng là lạnh là một nguyên nhân gây ra cảm hay cúm. Thật ra, nhiều nghiên cứu cho thấy khí hậu lạnh không phải là nguyên nhân của cảm hay cúm. Lạnh có thể gây ra viêm mũi do co giãn mạch máu trong mũi (vasomotor rhinitis), có triệu chứng giống như cảm, nhưng đó không phải là cảm, và không lây. Tuy nhiên, dù sao, giữ cơ thể đủ ấm vẫn là điều tốt và cần thiết.

Bên cạnh các phương pháp phòng ngừa rất quan trọng kể trên, áp dụng cho cả cảm và cúm. Ta còn có thể để phòng cúm bằng cách dùng thuốc ngừa.

Thuốc ngừa cúm gồm có vắc xin, và thuốc trị cúm cũng có thể dùng để ngừa cúm.

Vắc xin ngừa cúm thường dùng nhất là loại thuốc chích, ra hàng năm. Nếu ngừa bằng thuốc này, ta phải dùng hàng năm, vì như đã nói, vi rút cúm rất mau thay đổi cấu trúc di truyền, và mỗi năm người ta đều phải chế ra thuốc ngừa cho năm đó. Thuốc ngừa có hiệu quả từ 70 đến 90 phần trăm, và phải chích sớm, vì thuốc cần khoảng hơn hai tuần để cơ thể có thể tạo ra kháng thể.

Hiện nay, cũng có loại thuốc hít ngừa cúm, nhưng chỉ có thể dùng cho người từ 5-49 tuổi mạnh khỏe và không có thai (những người không mạnh khỏe và có thai không nên dùng loại thuốc chủng hít qua mũi này), ngay cả ở những người tiếp xúc với những người có nguy cơ cao. Ai muốn ngừa cúm đều nên chủng ngừa cúm, nhưng những người có nguy cơ cao bị bệnh, và nếu bị thì dễ bị nặng, và bị biến chứng, cần chú ý để chủng ngừa hơn.

Theo thứ tự ưu tiên, những thành phần sau đây nên chủng ngừa:

- Tất cả trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi.

- Tất cả phụ nữ sẽ có thai.

- Người lớn từ 50 tuổi trở lên.

- Những người ở bất cứ tuổi nào có các bệnh kinh niên.

- Những người tiếp xúc với những người kể trên.

- Những người tiếp xúc và chăm sóc cho trẻ em dưới 6 tháng.

- Nhân viên y tế.

- Bất cứ ai muốn giảm nguy cơ bị cúm.

Ngoài thuốc chủng ngừa, một số thuốc dùng để trị cúm (như Tamiflu) cũng có thể được dùng để ngừa cúm. Giống như trong việc điều trị, thuốc cần phải được bắt đầu trong vòng 48 tiếng từ khi tiếp xúc với người bệnh, phải có toa bác sĩ mới mua được thuốc này, và phải dùng ít nhất là bảy ngày. Liều ngừa bệnh khác với liều trị bệnh.

Tóm tắt về cảm và cúm

- Cúm thường nặng hơn cảm, thường có sốt cao, rét, đau rêm mình mẩy.- Nếu nghĩ là cúm, hoặc nếu nghi là có các biến chứng nên đi bác sĩ sớm để được chẩn đoán và chữa sớm và thích hợp.

- Nâng cao sức đề kháng bằng ăn, uống, nghỉ ngơi đầy đủ và trị triệu chứng là điều cần làm trong việc điều trị cả hai bệnh cảm và cúm.

- Thuốc trị và ngừa cúm cần phải được dùng trong vòng 48 tiếng đồng hồ đầu tiên mới mang lại hiệu quả tốt nhất.

- Rửa tay với nước và xà bông khoảng 20-30 giây - bằng thời gian hát “Happy birthday to you” hai lần là điều đơn giản, không tốn kém, nhưng lại rất cần thiết và hiệu quả trong việc phòng cúm.

- Những người có nguy cơ cao cần chích ngừa cúm sớm.

Bệnh cảm cúm do thời tiết

Vào mùa đông có rất nhiều người mắc bệnh cảm cúm, đặc biệt là trẻ em

Xác định bước đầu để phân biệt với mắc bệnh cúm gia cầm:

Ở vùng dịch tễ an toàn, môi trường sạch sẽ, không có gia cầm chết hàng loạt không gần nơi mua bán, chăn nuôi gia cầm, người thân không ăn thịt gia cầm, không thăm viếng người ốm đau, không tiếp xúc người lạ ở vùng khác đến.

Cảm cúm do thời tiết là do vùng cổ, ngực không được bảo vệ ấm, nhiễm lạnh đột ngột hay nhiễm nước mưa, lạnh kéo dài. Khi bị cảm cúm do thời tiết, người bệnh thấy đau rát ở cổ họng, đau sau gáy xuống bả vai, sổ nước mũi loãng liên tục, ngạt mũi khó thở, sốt nhẹ từ 38-39,5oC, ho khan, ho khúc khắc, người mệt mỏi, ăn ít... không có diễn biến rầm rộ và những yếu tố nguy kịch đến tính mạng.

Nếu được khám đầy đủ thì thấy vùng họng amiđan đỏ, sưng to, chụp Xquang tim phổi bình thường, xét nghiệm bạch cầu không tăng. Nếu được chăm sóc đầy đủ như ủ ấm, bổ sung nhiều vitamin C liều cao, cho ăn uống đầy đủ để tăng sức đề kháng, nghỉ ngơi hợp lý thì sau 3-5 ngày hết sốt, sau 7 ngày sẽ khỏi.

Đề phòng bệnh cảm cúm mùa đông

Giữ ấm cơ thể, không để bị nhiễm nước, nhiễm lạnh kéo dài; vệ sinh cá nhân, súc miệng bằng nước muối pha loãng vào buổi sáng và tối để sát khuẩn vùng hầu họng; ăn uống đầy đủ, sinh hoạt điều độ, thể thao thường xuyên để tăng sức đề kháng.

Đề phòng cảm lạnh và cúm

Nếu cảm lạnh và cúm kéo dài quá 1 tuần; hoặc người ốm ho ra đờm như mủ, khó thở, thở nhanh, đau ngực thì bệnh có thể đã trở thành viêm phế quản hay viêm phổi. Sự biến đổi này thường xảy ra ở người già, trẻ nhỏ và những người sẵn có bệnh ở phổi.

Cảm lạnh và cúm là những bệnh thông thường do nhiễm virus, có thể gây sổ mũi, ho, đau họng, đôi khi có sốt và đau khớp, có thể bị tiêu chảy nhẹ, nhất là ở trẻ nhỏ.

Cảm lạnh và cúm thường tự khỏi, không cần phải dùng thuốc men gì. Không được dùng kháng sinh vì chúng không có tác dụng mà thậm chí có thể gây hại. Uống nhiều nước và nghỉ ngơi là biện pháp tốt để chữa bệnh. Aspirin có thể giúp hạ sốt, đỡ đau mình mẩy và nhức đầu. Có những “viên cảm” đắt tiền nhưng hiệu quả lại không tốt hơn aspirin (trừ một số bệnh như dạ dày... chống chỉ định phải thay thuốc khác). Không dùng thuốc này cho trẻ em.

Người bị cảm lạnh và cúm không cần thiết phải ăn chế độ đặc biệt, tuy nhiên nên uống nhiều nước, quả đặc biệt nước cam, nước chanh rất tốt.

Viêm họng thường đi đôi với cảm lạnh. Không cần phải dùng thuốc gì đặc biệt nhưng có thể dùng nước muối 9% xúc họng. Tuy nhiên nếu viêm họng xảy ra đột ngột kèm theo sốt cao thì phải chữa bằng thuốc đặc hiệu.

Để đề phòng cảm lạnh, phải có chế độ ngủ nghỉ đầy đủ, đúng giờ, làm việc, tập thể dục điều độ. Ăn cam, cà chua và các loại quả chứa vitamin C rất tốt.

Có nhiều người thường bị cảm lạnh không phải do bị lạnh hoặc vì ẩm ướt mà lây từ người khác đã bị nhiễm lạnh và hắt hơi làm virus bắn ra ngoài không khí. Vì vậy, để tránh lây bệnh cho người khác, người bị cảm lạnh cần ăn, ngủ riêng và cố tránh xa các cháu bé. Khi hắt hơi hay ho, người bệnh cần che miệng và mũi lại.