Đưa Thế Giới đến với Việt Nam - Hội thảo Khoa Học gặp gỡ Việt Nam lần thứ 6 - GS Trần Thanh Vân , Kiều bào Pháp

Thành Phố vừa có tới 2 hội thảo Khoa Học quốc tế lớn được tổ chức tại Việt Nam với sự tham gia của nhiều nhà Khoa Học từng đoạt giải Nobel. GS Trần Thanh Vân, TS Lê Văn Cường là những nhà khoa học Việt kiều có công lớn trong việc tổ chức các sự kiện đó.

Người tạo “thương hiệu” cho Gặp gỡ Việt Nam

Đến nay, Gặp gỡ Việt Nam đã được tổ chức sáu lần. Giới khoa học coi đây là “thương hiệu” mà GS Trần Thanh Vân Việt kiều Pháp gầy dựng nên từ năm 1993 với sự giúp đỡ nhiệt tình của GS Nguyễn Văn Hiệu.

Nhiều nhà vật lý nổi tiếng thế giới đã không bỏ sót một cuộc Gặp gỡ Việt Nam nào suốt 13 năm qua, mặc dù chi phí cho chuyến đi không phải là nhỏ.

GS Vân cho biết, để có thể thu hút được nhiều nhà khoa học uy tín trên thế giới, điều đầu tiên cần tới là uy tín của người tổ chức, kế đến là sự thiết thực của đề tài khoa học. Vì vậy, những nhà khoa học đến với hội nghị đều vì họ thấy cần thiết cho chính bản thân mình, xin đăng ký và tự nguyện đóng góp chi phí.

Riêng đối với GS James Cronin - Nhà vật lý học đoạt giải Nobel, người đã tham gia Gặp gỡ Việt Nam lần này là lần thứ ba - GS Trần Thanh Vân ngỏ ý muốn tài trợ chi phí đi lại, nhưng GS James Cronin từ chối: “Hãy dùng số tiền đó để hỗ trợ cho những nhà khoa học trẻ Việt Nam”.

GS James Cronin là người bạn thân thiết với GS Trần Thanh Vân từ năm 1971 khi GS Trần Thanh Vân mời ông tham dự Hội nghị Moriond đầu tiên tổ chức tại Pháp. Lúc ấy, James Cronin còn chưa thành danh. Sau đó, mỗi lần được GS Vân mời, ông đều nhiệt tình tham gia. Hai người quý mến nhau và trở thành những người bạn thân từ đó.

Để tạo nên thương hiệu này, GS Trần Thanh Vân đã phải có kinh nghiệm từ 40 năm tổ chức Hội nghị Gặp gỡ Moriond ở Pháp. Nhờ tài tổ chức chuyên nghiệp và uy tín trong giới nghiên cứu vật lý quốc tế ông đã tạo cho các nhà khoa học Việt Nam những cơ hội hiếm hoi tiếp cận khoa học tiên tiến.

Nhớ lại lần đầu tiên tổ chức Gặp gỡ Việt Nam năm 1993, đến giờ GS Trần Thanh Vân vẫn không tin rằng mình lại có thể thành công. Lúc ấy, Mỹ vẫn chưa bãi bỏ lệnh cấm vận đối với Việt Nam, thế mà ông đã mời được một nhà vật lý đoạt giải Nobel người Mỹ tới Việt Nam.

Ông bảo, nếu không có sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong nước, trong đó có GS Nguyễn Văn Hiệu, ông không thể làm được gì. Khó khăn chồng chất, nhưng vì mong mỏi được tạo cơ hội gặp gỡ giữa các nhà khoa học Việt Nam với các nhà khoa học quốc tế, ông đã nỗ lực vượt qua tất cả.

Được biết, ngay sau khi trở về Mỹ từ cuộc Gặp gỡ Việt Nam lần thứ nhất, GS người Mỹ Jack Steinberger - Người đã đoạt Nobel Vật lý - đã gửi thư cho Tổng thống Bill Clinton, yêu cầu dỡ bỏ ngay lệnh cấm vận.

Gặp gỡ Việt Nam lần thứ 6 ( 2006 ) sẽ là lần cuối cùng GS Trần Thanh Vân tham gia với tư cách nhà tổ chức do tuổi cao, sức yếu, nhưng ông đã tìm được người kế cận xứng đáng gánh vác trọng trách này của ông. Nhiều người cho rằng, ông đã đặt hy vọng vào nhà khoa học Nguyễn Trọng Hiền hiện đang công tác tại Cơ quan Hàng không vũ trụ Hoa Kỳ (NASA).

Gặp gỡ Việt Nam lần thứ sáu

Sáng 7-8-2006, Hội nghị “Gặp gỡ Việt Nam” lần thứ sáu với sự tham gia của 225 nhà vật lý quốc tế ( trong đó có hai nhà bác học đoạt giải thưởng Nobel ) và 100 nhà vật lý Việt Nam đã khai mạc tại Hà Nội. Chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn nhanh một số nhà khoa học Việt Nam tổ chức Hội nghị vật lý tầm cỡ quốc tế này.

GS Trần Thanh Vân ( Đại Học Paris, Pháp ):

Cần trẻ hóa đội ngũ GS trong nước

Xin GS giới thiệu đôi nét về đặc điểm của hội nghị “Gặp gỡ Việt Nam” lần thứ 6 ?

Trong hội nghị “Gặp gỡ Việt Nam” lần thứ sáu, chúng tôi đặt trọng tâm là vật lý ứng dụng trong đời sống với hai nội dung chính là thách thức trong vật lý thiên văn hạt và vật lý nano: từ cơ bản đến ứng dụng. Mặc dù những lần hội nghị trước chủ đề này cũng được đề cập đến, nhưng chưa rõ nét.

Hội nghị năm nay có rất đông các nhà vật lý Nano trẻ của Việt Nam đến dự. Đó là một tín hiệu tốt lành cho tương lai của đất nước. Trong 10 hay 20 năm nữa, các nhà khoa học trẻ này sẽ thay thế những nhà khoa học hiện nay. Chúng tôi đặt kỳ vọng vào lớp nhà khoa học trẻ này. Vì thế, chúng tôi đã tổ chức những lớp học trước và sau hội nghị để các em có thể hiểu những gì được đề cập đến trong hội nghị lần này.

Ngoài vật lý Nano, nội dung của hội nghị lần này còn đề cập đến vật lý thiên văn hạt. Liệu điều này có xa vời đối với Việt Nam không, thưa GS ?

Ở Việt Nam, như chúng ta biết, thiên văn không được đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông, nên khi ra nước ngoài học tập, nhiều Sinh Viên của chúng ta không có một chút hiểu biết nào về lĩnh vực này. Vì thế, mong muốn của chúng tôi là làm thế nào để đào tạo một lớp cán bộ về vật lý thiên văn ở nước ngoài đưa về Việt Nam giảng dạy thiên văn ở Đại Học trong nước.

Trong lần hội nghị này, GS có đề xuất nào với chính phủ Việt Nam để phát triển nền khoa học vật lý trong nước ?

Tiêu chuẩn để trở thành GS ở Việt Nam hơi khác so với nước ngoài. Ở Pháp, 70% số GS có tuổi dưới 40 - 45. Trong khi đó ở Việt Nam, số GS dưới 45 tuổi chỉ chiếm 1%. Điều tôi mong mỏi nhiều nhất là tiêu chuẩn về GS ở Việt Nam ngày càng linh hoạt hơn, tạo cơ hội cho những nhà khoa học trẻ sau khi được đào tạo ở nước ngoài về làm việc trong nước sẽ có một chỗ đứng, giúp họ phát huy được khả năng của mình.

GS - VS Nguyễn Văn Hiệu ( Đại Học Công nghệ, Đại Học Quốc gia Hà Nội ):

Vật lý nano - thời cơ phát triển ngành vật lý nước nhà

Thưa GS, ông nghĩ thế nào về hướng phát triển ứng dụng vật lý nano ở Việt Nam ?

Hiện nay, giới khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học Việt Nam đang háo hức đi vào vật lý nano, vì lĩnh vực này có hai ưu điểm rõ rệt. Thứ nhất, đó là lĩnh vực khoa học rất hiện đại trên thế giới, đi sâu vào nghiên cứu lĩnh vực này dễ dàng có được những công trình khoa học có giá trị cao. Bên cạnh đó, điều quan trọng là nữa là vật lý Nano gắn liền với sự phát triển của đất nước, vì thế đi vào lĩnh vực này có thể đóng góp trực tiếp cho nền khoa học nước nhà, nên các em rất hăng hái. Tôi nghĩ đây là thời cơ duy nhất cho ngành vật lý nước nhà, vì từ trước đến nay, ngành nghiên cứu vật lý thường bị coi là rời xa cuộc sống, đây là lần đầu tiên ngành vật lý đi vào giải quyết những nhu cầu thực tế của nhân dân nhưng trên cơ sở trình độ khoa học rất cao.

Cơ hội của những nhà khoa học trẻ Việt Nam khi tham gia Hội nghị lần này, thưa GS ?

Chúng tôi tổ chức hội nghị lần này nhằm hai mục đích. Mục đích thứ nhất là mời các nhà khoa học nổi tiếng trên thế giới đến trực tiếp giới thiệu cho các nhà khoa học trẻ Việt Nam về công việc họ đang làm. Thứ hai, qua đó tạo điều kiện cho các nhà khoa học trẻ Việt Nam trực tiếp tiếp xúc với các nhà khoa học và thiết lập quan hệ hợp tác riêng. Theo kinh nghiệm những lần trước, sau mỗi kỳ hội nghị, rất nhiều nhà khoa học nước ngoài đã tìm đượp những người học trò xuất sắc ở Việt Nam và tìm các nguồn học bổng quốc tế để đưa các em ra nước ngoài làm việc. Tôi nghĩ sau hội nghị nano lần này, các nhà khoa học trẻ Việt Nam sẽ có rất nhiều cơ hội để ra nước ngoài làm việc và học tập.

GS Phạm Quang Hưng ( Đại Học Virginia, Mỹ ):

Khoảng 10 năm nữa, khoa học Việt Nam sẽ phát triển

Đây là lần thứ hai GS trở về Việt Nam tham dự Hội nghị Gặp gỡ Việt Nam, và lần này lại với tư cách là thành viên ban tổ chức, GS nghĩ gì về tương lai của nền khoa học Việt Nam ?

Tôi nghĩ Việt Nam nên tiếp tục theo đuổi chiến lược phát triển đúng đắn như hiện nay. Tôi thấy sự tiến triển rất rõ rệt và chắc chỉ trong khoảng 10 năm hoặc có thể sớm hơn nữa, khoa học Việt Nam sẽ phát triển rất mạnh. Điểm quan trọng nhất là Việt Nam cần phải đầu tư n hiều hơn trong lĩnh vực khoa học để làm sao cho ngày càng nhiều Sinh Viên Việt Nam được ra nước ngoài học tập, cũng như tài trợ cho các nhà vật lý Việt Nam ra nước ngoài dự các hội nghị vật lý quốc tế. Tôi vừa từ Bắc Kinh về đây và gặp một nhà vật lý thiên văn Trung Quốc rất mong muốn được trao đổi kinh nghiệm với các nhà vật lý Việt Nam. Từ đó, tôi có ý tưởng sẽ làm cầu nối cho những cuộc gặp gỡ giữa các nhà khoa học hai nước sau này.

Mô hình như hội nghị này theo GS giúp ích được gì cho nên khoa học Việt Nam ?

Theo tôi đây là dịp để các GS Việt kiều về Việt Nam để chứng kiến sự phát triển của Việt Nam, qua đó họ biết nền khoa học Việt Nam thực sự cần điều gì để có sự giúp đỡ thiết thực. Chẳng hạn như họ có thể giúp các Sinh Viên Việt Nam ra nước ngoài nghiên cứu học tập. Một chuyến đi học ngắn chừng vài ba tháng cũng đã giúp cho các nhà khoa học trong nước tiếp cận tốt hơn với các nền khoa học tiên tiến. Mặt khác, các GS Việt kiều ở nước ngoài về nước giảng dạy một vài năm một lần. Một chương trình tôi thấy rất hay là trường vật lý mùa đông của TS Nguyễn Anh Kỳ được tổ chức vào các dịp cuối năm. TS Kỳ mời các GS nước ngoài và GS Việt kiều về Việt Nam giảng dạy cho các nhà nghiên cứu trẻ có trình độ sau Đại Học ở Việt Nam và một số nước châu Á.

Thưa GS, sau hai năm kể từ ngày ông tham gia báo cáo tại Hội nghị Gặp gỡ Việt Nam lần thứ 5, ông có thêm công trình nghiên cứu nào mới không?

Tôi đang nghiên cứu về năng lượng tối, hiện nay đề tài này đang được nhiều nhà khoa học quan tâm tìm hiểu, và tôi cũng vậy. Tôi đã báo cáo về đề tài này ở nhiều hội nghị vật lý quốc tế. Nhưng lần này trở về Việt Nam với tư cách thành viên ban tổ chức nên tôi không trình bày báo cáo mà chỉ mời các nhà khoa học quốc tế sang đây trình bày nghiên cứu của họ.

Tôi đang có hai học trò cùng tham gia về năng lượng tối, một học trò người Trung Quốc còn một người Mỹ, tôi đang hy vọng tìm được một Sinh Viên Việt Nam nào đó đủ khả năng cùng tôi nghiên cứu đề tài này.

Hồng Vân

Người đầu tiên đưa hội thảo kinh tế quốc tế lớn đến Việt Nam

Sau một vài lần về thăm Việt Nam và làm việc với một số trường Đại học Kinh tế trong nước, TS Lê Văn Cường-Việt kiều Pháp, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Lý thuyết công Pháp nhận ra một thực tế rằng, các giảng viên Đại học ở Việt Nam hụt hẫng về lý thuyết kinh tế.

Vì thế ông đã đề nghị được tổ chức các lớp học nâng cao miễn phí vào dịp hè dành cho các giảng viên của trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội.

Rồi dần dà, các chuyến trở về Việt Nam của ông nhiều hơn. Với kinh nghiệm tổ chức gần chục hội thảo chuyên đề mỗi năm và hội thảo quốc tế 2 năm một lần, TS Cường chợt nghĩ tới một hội thảo kinh tế quốc tế tại Việt Nam.

Ý tưởng này đã lóe lên trong đầu ông từ những năm 1995 - 1996, nhưng mãi đến năm 2003, ông mới đề đạt nguyện vọng này với trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội và tới giờ ý tưởng đó đã trở thành sự thực. Đây là hội thảo kinh tế quốc tế lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam, nhưng là lần thứ 7 được tổ chức trên thế giới.

Chỉ trong 3 ngày diễn ra hội thảo, đã có tới 247 báo cáo , trong đó có lý thuyết trò chơi của nhà kinh tế học đoạt giải Nobel Robert J Aumann, sự tham gia của 2 nhà kinh tế học đoạt giải Nobel là Robert J. Aumann đến từ Đại học Hebrew ( Jerusalem, Israel ) và Dan Mc Fadden đến từ Đại học California (Mỹ).

Nói về TS Cường, ông Nguyễn Văn Nam ( Đại học Kinh tế quốc dân ) cho biết: “TS Cường là người có công lớn trong việc tổ chức thành công hội thảo này. Ông đã góp phần quảng bá hình ảnh của Việt Nam trên thế giới. Bạn bè quốc tế đến tham dự hội thảo đều có thiện cảm với đất nước và con người Việt Nam”.

TS Cường cho biết, không có sự hỗ trợ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong nước, hội thảo không thể thành công đến vậy. Hội thảo kinh tế quốc tế lần sau sẽ được tổ chức tại Seoul ( Hàn Quốc ) và TS Cường hy vọng sẽ có thể tổ chức thêm những Hội thảo Kinh tế quốc tế tại Việt Nam trong tương lai.

Lan Anh

250 nhà vật lý quốc tế dự Gặp gỡ Việt Nam 5 ( năm 2004 )

Sáng 3-8-2004, tại Phòng họp Solo của Khách sạn Horizon ( 40 Cát Linh, Hà Nội ) đã diễn ra buổi họp báo trước thềm Hội nghị vật lý quốc tế Rencontres du Vietnam 5 ( Gặp gỡ Việt Nam lần 5 ) dưới sự chủ trì của GS Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu và GS Jean Trần Thanh Vân.

Gặp gỡ Việt Nam 5

Theo thông báo của GS Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu, hội nghị Gặp gỡ Việt Nam 5 sẽ được tổ chức tại khách sạn Horizon, khai mạc lúc 8g30 ngày 6-8-2004 và sẽ kéo dài đến hết ngày 11-8-2004.

Cũng như các cuộc gặp gỡ trước đây, Gặp gỡ Việt Nam 5 vẫn do đích thân Tổng thống Pháp đứng ra làm người bảo trợ tối cao. Gặp gỡ Việt Nam 5 là hội nghị vật lý quốc tế do tổ chức Rencontres de Moriond (Pháp) kết hợp với Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ trì, với hai đồng chủ tịch là GS Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu và GS Jean Trần Thanh Vân. Cuộc gặp gỡ lần này sẽ tập trung thảo luận những vấn đề mới nhất trong vật lý hạt cơ bản và vật lý thiên văn trên phạm vi toàn thế giới.

Gặp gỡ Việt Nam 5 thu hút sự tham gia của hơn 250 nhà vật lý đến từ 32 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó có nhiều nhân vật quan trọng: ông Michael Witherell - tổng giám đốc Fermilab ( phòng thí nghiệm có chiếc máy gia tốc mạnh nhất thế giới ); bà Helen Queen - chủ tịch Hội Vật lý Mỹ; ông Valery Rubakov - viện trưởng Viện Nghiên cứu Hạt nhân Moscow,...

Thành viên Ban Cố vấn quốc tế của Gặp gỡ Việt Nam 5 cũng bao gồm nhiều nhà khoa học nổi tiếng thế giới như J. Cronin ( Chicago, Giải Nobel ), J. Friedman ( Cambridge, Giải Nobel ), S. Glashow ( Boston, Giải Nobel ), Lý Chính Đạo ( người Mỹ gốc Hoa ở New York, Giải Nobel ), Nguyễn Văn Hiệu ( Hà Nội, Giải thưởng Lenin và Giải thưởng Hồ Chí Minh ), C. Rubbia ( Geneve, Giải Nobel ), v.v... Điều đáng tiếc là nhiều nhà bác học nước ngoài được Giải Nobel do tuổi cao sức yếu nên không thể tham dự cuộc gặp gỡ lần này.

Lịch sử Gặp gỡ Việt Nam

Mùa đông năm 1966, tại một ngôi làng nhỏ mang tên Moriond nằm bên dãy Alpes ở miền Nam nước Pháp, TSKH Jean Trần Thanh Vân, lúc đó mới 30 tuổi, đã cùng khoảng 20 nhà vật lý trẻ người Pháp tổ chức Gặp gỡ Moriond lần thứ nhất về vật lý hạt cơ bản. Nhiều năm sau, các cuộc gặp gỡ được tổ chức đều đặn, thu hút ngày càng đông các nhà vật lý thuộc nhiều quốc gia khác nhau, kể cả Việt Nam, tham gia để cùng nhau trao đổi, thảo luận về những vấn đề thuộc vật lý hạt cơ bản lẫn vật lý thiên văn. Trước đó, tại hội nghị quốc tế về vật lý hạt cơ bản tổ chức tháng 9/1963 tại Sienna, miền Bắc Italia, TSKH Nguyễn Văn Hiệu và TSKH Jean Trần Thanh Vân đã gặp nhau. Giữa hai nhà khoa học trẻ tuổi đồng hương đã hình thành một tình bạn khắng khít.

Năm 1993, theo đề nghị của GS Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu, lúc đó là viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, GS Jean Trần Thanh Vân đã trở về nước để phối hợp với các nhà vật lý trong nước tổ chức Gặp gỡ Việt Nam lần I về vật lý hạt cơ bản và vật lý thiên văn tại Hà Nội. Kể từ đó, trên cương vị đồng chủ tịch cuộc gặp gỡ, hai nhà khoa học càng hợp tác chặt chẽ hơn, tạo điều kiện phát triển cho vật lý Việt Nam. Mặc dù lúc ấy chính quyền Mỹ chưa dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với Việt Nam song nhiều nhà vật lý Mỹ, trong đó có GS J. Steinberger đoạt giải Nobel, vẫn đến Hà Nội để tham dự cuộc gặp gỡ. Sau đó, GS J. Steinberger đã gửi điện đề nghị tổng thống Mỹ Bill Clinton nhanh chóng dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với Việt Nam.

Gặp gỡ Việt Nam 2 được tổ chức tại TP.HCM năm 1995, đúng vào dịp có thể quan sát nhật thực toàn phần bằng mắt thường tại Sông Bé. Do vậy, hội nghị đã thu hút được rất đông nhà vật lý nước ngoài đến dự.

Gặp gỡ Việt Nam 3 và 4 được tổ chức liên tiếp vào hai năm 1999 và 2000. Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã thân mật tiếp các nhà vật lý đến tham dự. Chính những nỗ lực trong bốn cuộc gặp gỡ trước đã giúp cải thiện hình ảnh Việt Nam trong mắt các nhà khoa học nước ngoài, khiến cho Gặp gỡ Việt Nam 5 trở thành cuộc gặp gỡ có quy mô lớn nhất từ trước đến nay.

Tại cuộc gặp gỡ lần này, GS Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu và GS Jean Trần Thanh Vân đã cố gắng mời tất cả những nhà khoa học gốc Việt Nam đang sống và làm việc tại nước ngoài ( trong đó có GS Trịnh Xuân Thuận ) về nước tham gia hội nghị để đóng góp cho sự phát triển của nền khoa học nước nhà. GS Nguyễn Văn Hiệu cho biết: "Chúng ta có rất nhiều nhà khoa học nổi tiếng đang làm việc ở nước ngoài. Đây chính là nguồn lực quý giá để thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Chúng tôi sẽ cố gắng mời bằng được họ về để đóng góp cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước."

Khánh Hà