Hiếm Muộn , Vô Sinh - BS Nguyễn Ý Ðức , Kiều bào Mỹ

Đã có thời kỳ người ta quy trách nhiệm về sự vô sinh, không có con nối dõi tông đường của cặp vợ chồng là do lỗi ở người vợ. “Cây khô không lộc, người độc không con”. Thế là bà vợ bèn bị cả nhà chồng giáng cấp, hắt hủi, ruồng bỏ.

Hoặc có quan niệm không con là do số phận, ý muốn của Thượng Đế. Nên đã có việc đi lễ bái, xin con cầu tự. Hoặc tin không có con là do tiền oan nghiệp chướng, ăn ở ác đức từ kiếp trước cũng như bị tà ma ám ảnh nên phải mời thầy về trừ oan, giải độc.

Có người lại tin rằng cứ đi xin con nuôi rồi sẽ đẻ con. Hoặc không con là do vợ chồng xung khắc, kị tuổi nhau, chồng phải có vợ bé nàng hầu thì mợ cả mới có con thừa tự.

Chả bù với nhiều cặp vợ chồng đẻ dễ như gà, phải kế hoạch hóa, ngừa thai, khoan đẻ. Trong những năm gần đây, sự hiếm muộn đã được công chúng nhắc nhở tới nhiều hơn vì số người không thể có con tăng cao. May mắn là khoa học tiến bộ ngày nay đã làm sáng tỏ vấn đề và đã có nhiều phương pháp giải quyết hoàn cảnh hiếm muộn này.

Định nghĩa

Vô Sinh được định nghĩa như một bệnh của bộ máy sinh sản ở cả người nam lẫn nữ, sau khi họ đã cố gắng trong đời sống tình dục được một năm mà vẫn không có con, hoặc người nữ không tiếp tục mang thai được cho tới ngày nở nhụy khai hoa.

Hiếm muộn thường có 35% nguyên nhân do người nam, 35% từ người nữ, 20% trách nhiệm cả đôi bên và 10% không có giải thích. Có thống kê lại nói 60% do nữ, 40% do nam.

Vô sinh tuyệt đối, không thuốc chữa, khi vì lý do nào đó mà ngọc hoàn và noãn sào phải cắt bỏ hoặc không phát triển đầy đủ, không sản xuất mầm sinh sản. Vô sinh tương đối, thứ phát có thể chữa chạy, điều trị được.

Sự thụ thai

Để được thụ thai người nữ cũng như người nam cần một số điều kiện hoàn hảo về cấu trúc cũng như chức năng tcủa cơ quan sinh dục. Xin cùng ôn lại sau đây.

Người nữ có hai noãn sào nằm kế cận dạ con, tiết ra kích thích tố và tạo ra trứng. Trứng chứa đựng gene di truyền người mẹ và sẽ thành con khi được kết hợp với tinh trùng.

Lúc mới sanh, hài nhi có khoảng hai triệu trứng, 3/4 số này thoái hóa trước tuổi dậy thì. Rồi tới tuổi trưởng thành chỉ còn ba, bốn trăm trứng mà mỗi tháng noãn sào thả ra một trứng.

Nếu kinh kỳ là 28 ngày thì trứng rụng vào khoảng ngày thứ 14. Sanh đôi anh em nếu tháng đó rụng hai trứng hoặc sanh đôi đồng nhất khi trứng thụ tinh tách làm hai. Sau khi rụng, trứng men theo ống dẫn trứng hy vọng gặp tinh trùng khi nam nữ giao hợp. Thường thường trứng được thụ tinh trong thời gian từ 4 đến 20 giờ sau khi rụng và tinh trùng kết hợp với trứng khoảng 48 giờ sau khi giao hợp. Trứng và tinh trùng hội ngộ ở phần đầu của ống dẫn trứng rồi cặp nhau di chuyển về dạ con để xây tổ ấm.

Để có khả năng sinh đẻ, người nữ phải có 1) một số trứng đầy đủ, lượng kích thích tố cân bằng nuôi trứng trưởng thành; 2) ống dẫn trứng thông suốt; 3) niêm mạc dạ con tốt lành cho việc nuôi trứng và 4) chất nhờn thuận lợi ở cổ tử cung để đón đưa tinh trùng vào dạ con.

Về phía người nam, tinh trùng được sinh sản nơi ngọc hành. Tinh trùng là một trong những tế bào nhỏ nhất của cơ thể nhưng lại mang tất cả giống tính của người cha cho đứa bé.

Để sản xuất tinh trùng tốt lành, ngọc hành phải nằm trong môi trường mà nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ trong cơ thể ba hoặc bốn độ. Do đó ta thấy túi ngọc hành được đấng Tối Cao cho treo lơ lửng hóng mát ngoài trời chứ không nằm trong bụng như noãn sào. Khi thời tiết quá lạnh, túi ngọc hành lăn tăn co lại, kéo ngọc hành gần với háng, làm nhiệt độ tăng. Cũng như khi mặc quần lót quá chật, sự cọ xát nâng cao nhiệt độ trong ngọc hành, gây trở ngại cho sự tạo tinh trùng.

Mỗi lần giao hợp, xuất tinh có chừng 400 triệu chú tinh trùng được thả ra. Tinh trùng được tinh dịch nuôi dưỡng. Tinh dịch do nhiếp tuyến và túi tinh dịch tiết ra. Dung dịch này có nhiều chất bổ dưỡng, hóa chất kiềm để trung hòa độ acit trong dạ con và âm hộ đồng thời kích thích sự co bóp của dạ con để đưa chàng tinh trùng tới gặp nàng trứng nữ. Tinh khí cũng theo ống tiểu ra ngoài, nhưng may mắn là sự tiểu tiện và sự xuất tinh được điều khiển bởi hai hệ thần kinh khác nhau, nên hai sự việc không xẩy ra cùng một lúc. Chứ không thì trở ngại, chan hòa.

Để chiếm đoạt được trứng nữ, tinh trùng cần khỏe mạnh, bơi nhanh, có số lượng cao và di chuyển thơ thới, không trở ngại trong cơ quan sinh dục người nữ.

Nguyên nhân hiếm muộn

Sau đây là một số nguyên nhân có thể đưa tới sự không có con :

1- Người Nữ.

Sự hiếm muộn có thể vì không rụng trứng, không thụ tinh được hay không nuôi dưỡng mang thai cho tới ngày khai hoa, nở nhụy. Có nhiều lý do như :

a- Mắc các bệnh kinh niên: tiểu đường, cao huyết áp, hen suyễn, phong thấp khớp...

b- Mất thăng bằng kích thích tố khiến kinh kỳ trồi sụt bất thường.

c- Dưới ảnh hưởng của tác nhân xấu như khói thuốc lá, rượu, hóa chất.

đ- Các bệnh nhiễm lan truyền do giao hoan, bệnh của ống dẫn trứng, viêm niêm mạc dạ con cũng là những trở ngại cho sự thụ tinh.

e- Khi liên tục bị sẩy thai hoặc phá thai, niêm dạ con yếu hoặc nhiễm độc cũng gây hiếm muộn.

g- Sau một thời gian uống thuốc ngừa thai, kinh nguyệt trở nên không đều, sự rụng trứng sẽ bị rối loạn khiến thụ tinh khó khăn.

h- Tuổi càng cao thì sự mầu mỡ sanh đẻ cũng giảm. Cũng nên nhớ là ở người nữ, thời gian mầu mỡ sinh sản tốt nhất vào tuổi 18, 19. Sau đó khả năng sinh con giảm dần với tuổi cao và ngưng khi tắt kinh.

Ngoài ra cũng phải nói tới ảnh hưởng tâm lý ở người nữ hiếm muộn. Trầm cảm làm kích thích tố lên xuống bất thường sẽ ảnh hưởng tới kinh nguyệt, sinh đẻ. Lo âu, dụt dè, kiềm chế tình dục có thể khiến ống dẫn trứng co bóp, cản trở di chuyển của trứng...

2- Người nam.

Nhiều nguyên nhân hiếm muộn ở nam giới có thể chữa hoặc ngừa được. Cho nên bệnh nhân cần được khám nghiệm, định bệnh và điều trị càng sớm càng tốt.

Nguyên nhân có thể là :

a- Số lượng tinh trùng ít đi hay không di động nhanh, mạnh trong trường hợp 1) người nam ghiền rượu, thuốc lá, cần sa ma túy, uống một số dược phẩm trị bệnh, dùng nhiều kích thích tố nam testosterone; 2) mắc các bệnh phong tình như HIV, giang mai; 3) nhiễm độc hóa chất trong kỹ nghệ chăn nuôi, đồng áng, tất cả đều có thể đưa tới hiếm hoi.

b- Như đã trình bầy ở trên, nhiệt độ cao nơi trứng dái làm giảm sự sinh sản và phẩm chất của tinh trùng. Xin quý vị hay đi tắm hơi, ngâm mình lâu trong nước nóng hoặc mặc quần lót quá chật lưu ý cho. Trẻ em mang tã lót bí hơi cũng có ảnh hưởng tương tự.

c- Ngoài ra, khi ngọc hành nằm lì trong bụng, nhiếp tuyến sưng, biến chứng viêm ngọc hành của bệnh quai bị, sau khi giải phẫu ruột sa (hernia), chấn thương hoặc nở tĩnh mạch trong túi ngọc hành cũng đều dự phần trong việc gây hiếm muộn ở người nam.

Một nghiên cứu ở Áo Quốc cho hay ngồi xe đạp liên tục, nhất là đua xe trên đất sình lầy, cũng dễ đưa tới tổn thương ngọc hành và làm giảm số lượng tinh trùng. Một bác sĩ tiết niệu Hoa Kỳ, Irwin Goldstein, còn cho là đi xe đạp khiến ông ta mất khả năng ái ân vì chứng loạn cương dương. Tài xế lái xe tải đường trường cũng có nguy cơ giảm tinh trùng.

Khám bệnh

Khi một cặp nam nữ muốn có con, đã hơn một năm cố gắng thực hiện chu đáo hành động giao hợp mà vẫn không có hiệu quả thì cần đi khám bác sĩ. Bác sĩ chuyên sản phụ khoa có thể giải quyết vấn đề ít phức tạp, nhưng bác sĩ chuyên về Nội Tiết-Sinh Sản chắc có nhiều kinh nghiệm kiến thức hơn. Đây là các bác sĩ chuyên về sản khoa lại còn học thêm hai ba năm về vấn đề sinh đẻ, hiếm muộn.

Thường thường bác sĩ sẽ thử máu coi lượng kích thích tố có thăng bằng không; phân tích số lượng, sức di động tinh trùng; chụp quang tuyến coi ống dẫn trứng người nữ có bị tắc nghẹt; thử nghiệm coi nội mạc tử cung có hoạt động bình thường để nuôi trứng thụ tinh; tìm kiếm qua y sử các nguyên nhân có thể gây hiếm muộn cũng như khám sức khỏe tổng quát cơ thể.

Điều trị

Người nữ không rụng trứng sẽ được cho uống hoặc chích thuốc kích thích sự rụng trứng. Khi ống dẫn trứng nghẹt có thể được giải phẫu, thông để trứng và tinh trùng dễ dàng di chuyển. Khi người nam không xuất tinh hoặc hiếm tinh trùng, chuyên gia có thể hút một tinh trùng từ ngọc hành rồi chích vào trứng nữ để gây sự kết hợp. Khi tinh trùng người chồng không dùng được thì có thể mua một chú tinh trùng của người khác trong ngân hàng tinh trùng đông lạnh. Trứng nữ cũng được dự trữ để bán hoặc thân tặng.

Có nhiều phương pháp thụ thai nhân tạo, thuê nhờ dạ con người khác để nuôi trứng thụ tinh, thụ thai trong ống thử nghiệm đã được áp dụng, tuy tốn kém nhưng rất hiệu quả.

Sau đây là các phương thức nhân tạo, khoa học để có một thai nhi :

1- Trường hợp vợ chồng là cha mẹ sinh học và mẹ mang thai con :

a- Tinh trùng Chồng + trứng Vợï thụ tinh sau khi hai người giao hợp;

b- Lấy Tinh trùng chồng đặt vào tử cung vợï để thụ tinh với trứng vợ;

c- Tinh trùng chồng thụ tinh với trứng vợï trong phòng thí nghiệm rồi đặt vào tử cung vợ;

2- Trường hợp xin trứng và tinh trùng người khác và vợ vẫn mang thai :

a- Tinh trùng người cho đặt vào tử cung vợ;

b- Tinh trùng người cho thụ tinh với trứng vợï trong phòng thí nghiệm rồi chuyển vào dạ con vợ;

c- Trứng người cho kết hợp với tinh trùng chồng rồi chuyển vào dạ con vợ;

3- Người nữ mang thai hộ :

a- Tinh trùng chồng được đưa vào kết hợp với trứng ngườiï nữ cho và mang thai hộ(surrogate mother);

b- Trứng người cho kết hợp với tinh trùng chồng trong phòng thí nghiệm rồi đưa vào tử cung người nữ mang thai hộ;

c- Tinh trùng chồng kết hợp với trứng vợï, trong phòng thí nghiệm rồi chuyển vào dạ con người nữ mang thai hộ;

đ- Tinh trùng chồng kết hợp với trứng người cho trong phòng thí nghiệm rồi chuyển vào dạ con ngưỡi nữ mang thai hộ;

e- Tinh trùng người cho kết hợp với trứng vợï trong phòng thí nghiệm rồi chuyển vào dạ con người nữ mang thai hộ;

g- Trứng người cho kết hợp với tinh trùng người cho rồi chuyển vào dạ con người nữ mang thai hộ.

Việc cho-bán trứng và tinh trùng cũng như mang nặng đẻ đau hộ đã tạo ra nhiều vấn đề pháp lý, đạo đức, tôn giáo, xã hội rất phức tạp. Do đó các nhà làm luật, quý vị thầy cãi lại có nhiều việc để làm.

Chẳng hạn nếu người chồng không có tinh trùng, ïcần xin tinh trùng của một người khác để thụ tinh với trứng của vợ, thì liệu người chồng có là cha của đứa trẻ mà người vợ mang nặng đẻ đau? Hoặc người cho tinh trùng có quyền hạn pháp lý nào đối với đứa trẻ ?

Người vợ vì lý do nào đó không mang thai con mình được, phải nhờ người nữ khác mang hộ, thì ai sẽ là mẹ hợp pháp của đứa bé ? Là người cung cấp trứng hoặc người mang nặng đẻ đau ?

Ngoài ra, để có thụ thai, hành động giao hợp giữa người nam và nữ cũng cần được thực hiện theo sách lược riêng của mỗi cặp.

Thời gian 24 giờ trước và sau hoặc trong ngày rụng trứng, người nữ không dùng các loại thuốc bôi nhờn có thể làm cản trở tốc độ bơi chạy, làm suy yếu tinh trùng, trứng, hoặc làm niêm mạc dạ con không thích hợp để nuôi ấp trứng;

Người nam tránh tắm nước nóng trước khi giao hợp. Xin nhớ là tinh trùng sau khi được tung ra chỉ duy trì khả năng thụ tinh khoảng 3 ngày.

Khi mà mọi chữa chạy đều không có con thì nhiều cặp vợ chồng xin nhận con nuôi. Để mang lại một chút đầm ấm, rộn rịp trong nhà líu lo tiếng nói tiếng cười của trẻ thơ. Với nhiều người, con đẻ hoặc con nuôi, đều là con cả. Miễn là chúng được dưỡng dục chu đáo để thành người hữu dụng cho gia đình, xã hội.

Nguyên Nhân Hiếm Muộn - BS Trần Mạnh Ngô

Truy tầm hiếm muộn phải trải qua nhiều giai đoạn, nhiều thời gian và nhiều tiền bạc. Khoa học truy tầm hiếm muộn là tìm hiểu cấu trúc và chức năng bộ phận sinh đẻ của cả đàn ông lẫn đàn bà. Ở đây, chúng tôi chỉ xin trình bày tổng quát những thử nghiệm truy tầm nguyên nhân hiếm muộn.

Thứ nhất là phân tích tinh trùng :

Trung bình mỗi phân khối tinh dịch chứa 20 triệu tinh trùng, 50% số tinh trùng còn chuyển đng được và 20% tinh trùng có hình thái bình thường. Nếu kết quả thử nghiệm tinh trùng bất bình thường thì sẽ phải thử lại cho chính xác.

Thứ hai, chụp hình quang tuyến cơ quan giây chằng và tử cung phụ nữ :

Chụp hình quang tuyến sẽ thực hiện khi vừa hết kinh và trước lúc trứng rụng. An toàn nhất là khoảng ngày thứ 10 trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt phụ nữ. Trước hết, phải chích thuốc phản quang thật nhẹ vào tử cung. Thuốc sẽ lan sang 2 bên đường dẫn trứng. Nếu đường dẫn trứng bị nở, cần dùng trụ sinh doxycycline để ngừa bệnh viêm dây chằng. Nếu chụp hình quang tuyến bất bình thường thì cần soi tử cung và soi bụng. Chụp hình quang tuyến giúp xác định hình dáng tử cung hay dây chằng bất thường, nhưng không thể chắc chắn xác định đường dẫn trứng có bị nghẹt hay không ?

Thứ ba, thử nghiệm sau khi giao hợp :

Nghĩa là coi tinh trùng có tác dụng ra sao với màng nhày cổ tử cung. Đây là thử nghiệm tương đối đơn giản, ít tốn kém, nhưng kết quả có vẻ tương phản, không đồng nhất, tùy theo ý kiến kết luận của từng bác sĩ chuyên khoa.

Thử nghiệm thực hiện 2 hay 3 ngày sau khi trứng rụng. Vợ chồng giao hợp trong vòng 8 tới 12 tiếng đồng trước khi gặp bác sĩ chuyên khoa. Mục đích chính của thử nghiệm là muốn xem tinh trùng di chuyển qua cổ tử cung như thế nào. Đồng thời, qua ống kính hiển vi, tìm hiểu độ nhày của tinh dịch, xem xét tinh trùng, bạch cầu, độ axít, v..v... Nếu thấy quá nhiều bạch cầu tức là có bệnh viêm tử cung. Tìm hiểu tinh trùng còn chuyển động được mạnh mẽ như thế nào? Lượng tinh trùng vừa đủ hay ít? Màng nhày cổ tử cung chứa nhiều kháng thể chống tinh trùng? Bác sĩ chuyên khoa còn thử nghiệm thêm nhiều thứ linh tinh phức tạp khác để tìm hiểu thêm nguyên nhân hiếm muộn.

Thứ tư, xác định trứng rụng :

Khoảng 20-25% trường hợp trứng rụng lọn xộn là nguyên nhân của hiếm muộn. Có thể tại trứng không rụng được, giai đoạn hoàng thể (luteal) bất thường, hay trứng rụng không đúng cách. Còn nhiều thử nghiệm khác nữa như: đo nhiệt độ cơ thể, tìm hiểu tình trạng cổ tử cung biến đổi ra sao, đo đô kích thích tố LH trong nước tiểu, đo kích thích tố progesterone trong huyết thanh, sinh thiết màng nhày tử cung, và siêu âm.

Đo nhiệt độ cơ thể là cách đơn giản và rẻ tiền nhất để tiên đoán lúc trứng rụng. Đo nhiệt độ mỗi buổi sáng trước khi ra khỏi giường. Nếu thấy nhiệt độ thay đổi khoảng 0.4° F trong 2 ngày liên tục giúp tiên đoán trứng rụng.

Thử nghiệm màng nhày cổ tử cung thay đổi cũng giúp chẩn đoán trứng rụng. Giữa chu kỳ kinh nguyêt, cổ tử cung mềm ra, lỗ tử cung nở rộng và chứa nhiều nước nhờn trong. Vài ngày sau khi trứng rụng, cổ tử cung đột nhiên cứng lại, lỗ tử cung khép kín, bao phủ chất nhờn. Ngoài việc thử nghiệm kích thích tố LH trong nước tiểu hay kích thích tố progesterone trong huyết thanh, sinh thiết (biopsy) màng nhày tử cung sẽ giúp thêm tìm hiểu trứng rụng. Siêu âm cũng bổ túc thêm nữa truy tầm rụng trứng nhưng không được chính xác lắm.

Sau hết, thứ năm là thử nghiệm đặc biệt như soi tử cung và soi bụng.

Mục đích chính tìm hiểu bệnh lạc màng trong tử cung (endometriosis) hay bệnh dính những bộ phận (adhesions) bên trong xương chậu. Soi tử cung cũng giúp coi bên trong tử cung có hình thái bình thường hay không ? Hoặc bị mọc bướu hay có chứng bệnh tử cung bẩm sinh ?

Nói tóm lại, truy tầm bệnh hiếm muộn rất phức tạp, cần nhiều kiên nhẫn, sự hợp tác lâu dài của cả 2 vợ chồng và bác sĩ chuyên khoa.

Để kết luận, xin nói thêm là trong thời gian truy tầm nguyên nhân hiếm muộn, cả 2 vợ chồng đều không được hút thuốc lá, không nên uống rượu, và không dùng ma túy.