Ô nhiễm môi trường, nguyên nhân của vi phạm an toàn thực phẩm

Vệ sinh an toàn thực phẩm tiếp tục là một vấn đề gây trăn trở cho người tiêu dùng sau hàng loạt vi phạm được phát giác. Bên cạnh lý do giới sản xuất thiếu ý thức trách nhiệm, lo thủ lợi bằng mọi cách bất chấp hậu quả cho người tiêu thụ, còn nguyên nhân nào khác gây ra mất an toàn cho thực phẩm sản xuất ở Việt Nam ?

Khủng hoảng trên thị trường thực phẩm Việt Nam lại nổi lên từ 2 tháng nay sau một loạt mặt hàng chế biến xuất khẩu bị Mỹ công bố là chứa tạp chất, độc chất qua quá trình chế biến, bên cạnh những phanh phui của báo chí về nước tương, dầu hào chứa tiền chất gây ung thư cao từ vài mươi đến hàng ngàn lần mức cho phép.

Bên cạnh phát giác này cũng xảy ra chuyện Việt Nam bị cảnh cáo có thể mất hẳn một vài thị trường thuỷ sản lớn như thị trường Nhật với trên tỉ đô la mỗi năm, vì hàng xuất khẩu lại vi phạm qui định vệ sinh an toàn.

Đây không phải lần đầu nhiều nước nhập khẩu hàng hoá và thủy sản khám phá sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam có nhiễm dư lượng hoá chất kháng sinh cấm. Từ mươi năm nay không ít doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam bị khách hàng hủy hoặc trả lại nhiều lô xuất khẩu cá, cua, cá, mực, tôm… vì không đủ tiêu chuẩn an toàn đã cam kết.

Báo chí trong nước và giới chức năng thỉnh thoảng lên tiếng báo động về tình trạng thủy sản và thực vật trước tình trạng môi trường nuôi trồng bị ô nhiễm. Cá tôm chết hàng loạt, hoa màu giảm thu hoạch, rau cỏ chứa độc tố… được chứng minh có nguyên nhân chính yếu là do chất thải của nhiều nhà máy kỹ nghệ trực tiếp đổ ra sông ngòi thay vì qua xử lý như qui định.

Ô nhiễm môi sinh ở Việt Nam bị coi là leo thang song song với sự phát triển của kinh tế trong những năm gần đây. Trong không khí là khói xăng, khói nhà máy sản xuất. Trong nguồn nước là rác rưởi các loại, xỉ, chất thải, nước thải từ các khu công nghệ.

Vấn đề nghiêm trọng

Đây là một vấn đề nghiêm trọng và chính phủ đã bố trí nguồn lực thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Người dân ngày càng quan tâm và thấy rõ lợi ích của môi trường chứ chưa ý thức được phải làm gì để bảo vệ môi trường. Chúng tôi luôn quan tâm đến việc nâng cao ý thức của người dân trong công tác này.

Bộ trưởng Môi trường-Tài nguyên Mai Ái Trực từng xác nhận môi trường sống hiện có dấu hiệu bị ô nhiễm và cho hay:

“Đây là một vấn đề nghiêm trọng và chính phủ đã bố trí nguồn lực thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Người dân ngày càng quan tâm và thấy rõ lợi ích của môi trường chứ chưa ý thức được phải làm gì để bảo vệ môi trường. Chúng tôi luôn quan tâm đến việc nâng cao ý thức của người dân trong công tác này.”

Trong khi giới chức năng nhận định được tầm quan trọng của một môi sinh trong sạch, ít ra là ở mức chấp nhận được, phía bị xem là trực tiếp gây ra ô nhiễm nguồn nước trên bình diện rộng có thái độ ra sao?

Độc tố trong thủy sản và thực vật được chứng minh do hoá chất xả ra từ các cơ sở kỹ nghệ. Theo luật Việt Nam, các nhà máy nhuộm, nhà máy xi măng, nhà máy giấy v.v…phải xây dựng hệ thống xử lý chất thải, thế nhưng theo phanh phui của báo chí trong nước, vô số chủ nhân dự án không tuân hành yêu cầu ấy, lý do vì đâu?

“ Nhiều nhà máy không lập hệ thống xử lý vì tốn kém. Họ cứ tiếp tục đổ chất thải độc hại vào môi trường, bất kể nguy hiểm cho con người.”

Phát biểu của anh Tuấn, một sinh viên kinh tế ở Đà Lạt như vừa trình bày cũng là nhận định của báo chí và người dân lâu nay. Theo báo chí, chuyện nhiều nhà máy “quên” xây hệ thống lọc là chuyện phổ thông. Rồi một khi chẳng may bị chính quyền thanh tra, thường chủ nhân các cơ sở, dự án chỉ bị cảnh cáo hoặc phạt nhẹ.

Người sinh viên này nói tiếp, cho rằng chủ nhân các dự án, cơ xưởng kỹ nghệ không quan tâm đến an sinh của người dân, chính quyền lẽ ra phải chấn chỉnh được tình trạng. Thế nhưng đã nhiều năm trôi qua, các vi phạm không ngừng tiếp diễn. Anh Tuấn nêu thắc mắc:

“Có thể luật pháp mình còn lỏng lẻo hoặc chính quyền địa phương xử lý chưa đúng mức hay bao che cho những cơ sở đó nên bao nhiêu năm rồi vẫn không giải quyết được, để họ tiếp tục vi phạm, gây ô nhiễm .”

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Suy đoán này không hiểu có phải ảnh hưởng chuyện các cơ quan chức năng đã che dấu nhiều năm nay thông tin về nước tương có hàm lượng độc chất 3-MCPD cao từ hai lần đến hàng chục ngàn lần được phép, chỉ được phanh phui mới đây nhờ báo chí.

Ô nhiễm môi sinh ở Việt Nam do chất thải công nghiệp hiện đã đến mức báo động. Trong khi một vài biện pháp cấp bách đang được đưa ra như đề án của lập Lực lượng Thanh tra Chuyên ngành vào cuối năm nay, do Sở Y tế TP HCM, đơn vị trực thuộc của Bộ Y tế, đưa ra, nhằm kiểm tra chất lượng các mặt hàng chế biến, giải pháp nào có thể ngăn ngừa từ gốc, giải quyết từ cốt lõi vi phạm ô nhiễm môi trường?

Bà Quỳnh, một nữ giáo viên Sài Gòn cho rằng phòng bệnh hơn chữa bệnh: “ Chính phủ phải buộc mọi nhà máy tuân theo qui định xử lý chất thải, nước thải, nghiêm khắc bắt chấp hành luật lệ và xử phạt nặng, không để họ xả bừa bãi vào môi trường sống, gây bệnh tật cho dân chúng.”

Tổng số các loại hoá chất kháng sinh bị cấm có gần 20 chất. Bà Quỳnh cho rằng với một môi trường tiếp tục bị thoái hoá như bây giờ, nhiều loại thực phẩm sẽ tiếp tục đưa trực tiếp độc chất vào cơ thể con người.

Những độc tố ấy, từ gây tử vong cho tới truyền các tật bệnh hiểm nghèo, là một di họa cho các thế hệ sau. Nòi giống có khả năng bị suy yếu và đất nước có nguy cơ bị tàn phá, tuy chậm chạp nhưng có dấu hiệu không thể chối cãi. Bà tha thiết:

“Chủ nhân những nhà máy vi phạm nên nhìn thấy những người bị bệnh vì thực phẩm ô nhiễm do nguồn nước. Rất là tội, họ đau ốm nhiều thứ bệnh, có trường hợp thì chết, có trường hợp đau năm này qua năm khác. Người dân đã rên la quá lâu, đã chịu đau khổ quá lâu.”

Tổ chức Y tế Thế giới WHO từng khẳng định ô nhiễm môi trường, tiêu biểu như nguồn nước mất vệ sinh, nếu được giảm thiểu sẽ giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của con người. Cải thiện môi sinh là một trong những yếu tố giúp giảm thiểu các tật bệnh hiểm nghèo. Một trong những tiêu đề mà cơ quan này lưu ý chính phủ các nước mới tháng trước, là sự quan tâm của chính quyền về vấn đề xử lý nước sạch và rác thải.

Giải pháp cứu vãn đang là một nan đề cấp bách, hầu tránh những tai hoạ lẽ ra không xảy đến, nếu an toàn của môi trường sống được chú trọng từ đầu.

Ảnh hưởng của môi trường đối với sức khoẻ con người, trên thế giới và tại Việt Nam

Tổ chức Y tế Thế giới WHO hôm nay vừa công bố bảng phân tích đầu tiên về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đối với sức khoẻ con người tại từng quốc gia trên toàn cầu. Qua đó, cơ quan y tế này khẳng định sức khoẻ con người có thể đựơc cải thiện rất nhiều nếu giảm thiểu đựơc các nguy cơ về ô nhiễm môi trường.

Hàng triệu người thiệt mạng

Theo số liệu của WHO, mỗi năm thế giới có 13 triệu người tử vong liên quan đến vấn đề môi trường. Tại nhiều quốc gia trên toàn cầu, trung bình cứ 100 người chết thì có hơn 10 người thiệt mạng vì các yếu tố môi trường, tiêu biểu như nguồn nước thiếu vệ sinh hay ô nhiễm không khí trong gia đình do dùng nhiên liệu rắn nấu ăn.

Những nạn nhân chính của “tử thần môi trường” là trẻ em dưới 5 tuổi, đa số các ca tử vong thường gặp là do tiêu chảy hoặc nhiễm trùng đường hô hấp dưới. Thống kê còn cho thấy ở một số nước, trên 1/3 các loại bệnh tật có thể được ngăn ngừa được bằng cách cải thiện môi trường sống.

Vẫn theo khảo sát của Tổ chức y tế thế giới, tuy các quốc gia có thu nhập thấp chịu ảnh hửơng nặng nề nhất từ các yếu tố môi trường, nhưng không một đất nước nào, kể cả những nước có điều kiện môi trường tương đối tốt, có khả năng miễn dịch trước các tác hại của môi trường lên sức khoẻ con người.

Môi trường sống ở Việt Nam?

Về tình trạng môi trừơng ở Việt Nam, Tổ chức y tế thế giới ghi nhận trung bình cứ mỗi năm có trên 9 ngàn ca tử vong vì nguồn nước và điều kiện vệ sinh kém. Số người chết vì nguyên do ô nhiễm không khí trong nhà là hơn 10 ngàn, và hơn 6 ngàn ngừơi thiệt mạng hằng năm vì bầu không khí bên ngoài bị ô nhiễm.

Qủa thật, tình trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đang càng ngày càng trở nên nghiêm trọng, đe doạ đến sức khoẻ con ngừơi và lan rộng trong mọi khía cạnh sinh hoạt đời sống, từ nguồn nước, khói bụi, không khí, rác thải, nhiên liệu xăng dầu..v..v.. giữa lúc nhà chức trách vẫn chưa tìm ra giải pháp đối phó hữu hiệu.

Một người dân bức xúc: “Môi trường giờ rất là ô nhiễm, ra đường phải đội nón, đeo khẩu trang, nhà mặt đường lúc nào cũng phải đóng cửa sợ bụi bay vào”.

Trong một cuộc phỏng vấn trước đây , chính Bộ trửơng tài nguyên môi trường Mai Ái Trực đã từng khẳng định ô nhiễm môi trường tại Việt Nam là một vấn đề quan trọng:

“Đây là một vấn đề quan trọng và chính phủ cũng đã bố trí nguồn lực thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Người dân ngày càng quan tâm và thấy rõ đến cái lợi ích của môi trường, tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở đó, chứ chưa ý thức đựơc bản thân mình cần phải làm gì để đóng góp cho việc bảo vệ môi trường. Chúng tôi luôn quan tâm đến việc nâng cao ý thức người dân trong công tác này.”

Trong khi đó thì người dân lại than rằng: “Hiện gìơ tình trạng môi trường rất khó kiểm soát. Nếu chính phủ Việt Nam mà khắc phục được thì đỡ cho dân chúng lắm.”

Chuyên gia thuộc WHO, bà Susanne Weber-Mosdorf, nhấn mạnh khảo sát về tình hình môi trừơng và sức khoẻ ngừơi dân tại từng quốc gia là bứơc đầu trong việc giúp các nhà hoạch định chính sách về y tế và môi trường của từng nước thấy rõ thực trạng để từ đó có thể đề ra những biện pháp can thiệp, phòng ngừa hữu hiệu.

Những nguy cơ đựơc quan tâm trong cuộc nghiên cứu của WHO bao gồm các yếu tố về ô nhiễm môi trừơng, yếu tố về nghề nghiệp, phóng xạ tia cực tím, tiếng ồn, các biện pháp nông nghiệp, những thay đổi về khí hậu và hệ sinh thái, cũng như cách hành xử của con người.

Một số biện pháp WHO đề nghị nhằm giúp giảm thiểu các tác hại từ môi trường và hạ tỷ lệ bệnh tật, tử vong chẳng hạn như sử dụng nhiên liệu sạch như gas hay điện trong nấu nứơng, cải thiện hệ thống thông khí, thông gió trong nhà, và điều chỉnh hành vi của con người.

Ngoài ra, WHO cũng yêu cầu các chính phủ phải lưu ý hơn nữa đến công tác xử lý nứơc sinh hoạt, tiêu huỷ rác thải đúng cách, và giảm thiểu mức độ ô nhiễm không khí để bảo vệ sức khoẻ cho người dân.

Nhã Trân