Suy Dinh Dưỡng Ở Người Cao Tuổi - BS Nguyễn Ý Ðức , Kiều bào Mỹ

Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng là yếu tố quan trong cho một sức khỏe tốt của mọi người, mọi lứa tuổi nhất là đối với người tuổi cao.

Suy-dinh-dưỡng hoặc dinh-dưỡng-sai ( Malnutrition ) là tình trạng gây ra do mất cân bằng giữa thực phẩm tiêu thụ và nhu cầu năng lượng của cơ thể. Nguyên do có thể là vì ăn quá ít, quá nhiều hoặc không có sự cân bằng giữa các loại thực phẩm căn bản như chất đạm, chất béo và tinh bột, đường.

Danh từ dinh-dưỡng-thiếu được dùng để chỉ tình trạng không ăn đủ chất dinh dưỡng, còn dinh-dưỡng-thừa là khi tiêu thụ chất dinh dưỡng nhiều hơn nhu cầu.

Một người lành mạnh mà ăn không đủ chất dinh dưỡng trong thời gian lâu thì gọi là thiếu dinh dưỡng tiền-phát. Người đó có thể lựa thức ăn không đúng, hoặc không mua đủ thức ăn hoặc không ăn đủ số lượng. Chẳng hạn khi họ ăn nhiều thức ăn sấy khô, uống nhiều nước ngọt thì họ sẽ thiếu một vài chất bổ dưỡng mà các món ăn này không có .

Nhưng khi kém dinh dưỡng vì một rối loạn nào đó của cơ thể thì gọi là thứ-phát. Trong trường hợp này, cơ thể không tiếp nhận, tiêu hóa, hấp thụ, chuyên trở, sử dụng và bài tiết được thực phẩm. Thí dụ bệnh ung thư, bệnh của cơ quan tiêu hóa thường đưa đến kém dinh dưỡng thứ phát.

Được coi như suy dinh dưỡng khi sụt ngoài ý muốn từ 5-10 % sức nặng của cơ thể trong vòng sáu tháng tới một năm.

Theo thống kê, có tới một phần ba quý cụ trên 65 tuổi bị suy dinh dưỡng, nhất là về chất đạm.

Suy dinh dưỡng có ảnh hưởng quan trọng tới sức khỏe và là một trong nhiều nguy cơ đưa tới bệnh tật, tử vong.

Thay đổi bình thường ở tuổi già.

Khi tới tuổi cao, bắp thịt teo nhỏ, da khô, xương xốp. Ở vùng bụng và mông thì tế bào mỡ lại phát triển rất mạnh.

Các chức năng sinh học về tiêu hóa suy yếu :

- Chuyển động co bóp và sự hấp thụ thực phẩm của ruột và bao tử giảm;

- Bớt cảm giác về ăn uống như nếm, ngửi, nhìn thực phẩm;

- Răng lung lay;

- Ít khát nước, ít thấy đói.

- Nhu cầu chất dinh dưỡng bớt đi.

Nguy cơ suy dinh dưỡng

Có nhiều nguy cơ đưa đến suy dinh dưỡng :

a- Sống đơn độc.

Ăn ngon cần có người cùng ăn mới thấy có hứng thú.

Sống lủi thủi một mình, ta thường ăn qua loa cho xong bữa. Do đó ta ăn rất ít, nhất là khi không có người bạn đường nấu nướng cho mình cũng như để cùng nhau chia sẻ ngọt bùi, ôn lại kỷ niệm xa xưa.

b- Rối loạn tâm thần.

Các rối loạn như trầm cảm, lo âu, hoài niệm quá khứ, tiếc thương sự ra đi của người bạn trăm năm đều có ảnh hưởng rất nhiều đến sự ăn uống, đặc biệt là đối với với quý cụ sống trong viện dưỡng lão.

c-Không ý thức sự quan trọng của dinh dưỡng, ăn gì cũng được, cốt sao cho no bụng thì thôi.

d- Ăn không đủ chất dinh dưỡng hoặc không đúng cách, không biết cất giữ, nấu nướng thức ăn.

e-Thiếu thốn vật chất, không có tiền mua thực phẩm.

Nhiều người đau ốm kinh niên để dành tiền mua thuốc hoặc trả tiền nhà, điện nước hơn là mua thức ăn. Họ có thể ăn thực phẩm rẻ tiền, quá hạn, hết chất dinh dưỡng, chỉ cốt sao cho khỏi đói bụng.

g- Phụ thuộc vào người khác.

Đó là trường hợp của quý cụ bị đau xương khớp kinh niên, di chuyển khó khăn không đi mua và không nấu nướng được. Bị suy yếu tâm thần, các cụ có thể quên không ăn hoặc cho việc ăn uống là không cần thiết. “ Già rồi có làm gì đâu mà phải ăn mới uống ”. Ngoài ra một số cụ vì bệnh hoạn, cần sự giúp đỡ để bón thức ăn.

h- Người già bị gia đình bỏ rơi, lạm dụng không được nuôi dưỡng đầy đủ.

i- Mắc các bệnh kinh niên như ung thư, bệnh phổi, bệnh tim đều đưa tới suy dinh dưỡng.

Giảm dịch vị bao tử khiến hấp thụ các chất dinh dưỡng như sắt, đường lactose bị trở ngại.

Chức năng của gan giảm, khiến cho sự chuyển hóa thực phẩm chậm .

Thất thoát chất dinh dưỡng qua ói mửa, nước tiểu, phân.

k- Biếng ăn vì tác dụng của dược phẩm đang dùng :

- Một vài dược phẩm có nguy cơ đưa tới ăn mất ngon như Digoxin, Prozac, Quinidine, quá nhiều sinh tố ;

- Bị nôn ói như vài loại thuốc kháng sinh, Aspirin, Theophyyline, hóa trị ung thư;

- Làm kém hấp thụ thức ăn như thuốc trị táo bón, thuốc trị suyễn loại theophylline, thuốc kích thích amphetamines.

- Dùng nhiều sinh tố D có thể đưa tới tổn thương cho thận;

- Nhiều khoáng sắt làm chất này tồn trữ trong gan và gây độc hại cho cơ quan này.

l- Bệnh răng miệng.

Răng lung lay, răng giả không khít hàm đưa tới khó khăn khi nhai thức ăn; miệng khô, it nước miếng khiến nhai thực phẩm như nhai bông gòn và nuốt thức ăn khó khăn.

m- Mất cảm giác nếm, ngửi thực phẩm.

Một số quý cụ mất hứng thú trong ẩm thực vì họ không cảm thấy hương vị và nhìn thấy sự hấp dẫn của món ăn vì suy yếu các giác quan. Thực phẩm trở nên không mùi không vị, đôi khi họ ăn thức ăn thiu hư mà không biết. Mất cảm giác một phần là do các nụ nếm của lưỡi bị cọ sát với răng mà hư hao bớt đi

Để có khẩu vị, các cụ lại thêm gia vị như ăn nhiều muối, nhiều đường, nhiều đồ cay.

n- Uống nhiều rượu.

Tỷ lệ người cao tuổi uống rượu lên tới 10%. Thường thường thì các cụ uống ít một nhưng nhiều lần trong ngày, gọi là nhâm nhi cho ấm bụng, tiêu cơm.

Rượu không mang chất dinh dưỡng cho cơ thể. Nhiều vị lại dùng rượu thay cơm, ăn ít thực phẩm nhất là dùng rượu để quên đời, giải sầu.

Xin nói thêm về sự Mất Khoái Cảm Ăn ( Loss of appetite ) .

Nhiều người cứ nghĩ rằng sự ăn không ngon miệng là chuyện đương nhiên ở người già. Thực ra nó có thể là hậu quả của một số bệnh kinh niên như :

Bệnh phổi. Sự mất kí ngoài ý muốn thường thấy ở 75 % người mắc bệnh phổi mặc dù họ ăn uống đầy đủ.

- Bệnh tim. Theo các nhà chuyên môn y học, sau thời gian vài năm mất kí vì bệnh phổi thì bệnh tim sẽ xuất hiện. Bệnh nhân sẽ tiếp tục xuống kí, ăn mất ngon, mệt mỏi, cơ thịt tiêu hao. Ngoài ra thuốc trị bệnh tim cũng làm giảm sự ăn ngon.

- Bệnh ung thư. Hầu hết người mắc bệnh ung thư đều mất kí, có thể vì có sự tăng gia biến hóa, thay đổi nội tiết hoặc do tác dụng của thuốc chữa ung thư.

- Sa sút trí tuệ. Nhóm người này thường mất khả năng tự ăn uống, không còn cảm giác với thực phẩm. Đôi khi họ không chịu mở miệng để hứng thực phẩm, không chịu nhai mà nuốt chửng thực phẩm; đánh phá người bón thức ăn cho họ hoặc dấu thực phẩm.

Những dấu hiệu của suy dinh dưỡng.

Suy dinh dưỡng được phát hiện khi các cụ thấy quần áo rộng, lỏng dần dần.

Bác sĩ xác định bệnh qua bệnh sử, khám toàn thân, cân đo sức nặng, thử nghiệm máu (hồng cầu, kích thích tố tuyến giáp, chức năng gan), thử phân để tìm kiếm ký sinh trùng và máu; chụp quang tuyến tim phổi, bộ máy tiêu hóa.

Người bị suy dinh dưỡng thường đờ đẫn, lơ là với mọi người, mọi sự việc xẩy ra ở chung quanh hoặc đôi khi lại gắt gỏng, khó tính.

Da khô, xanh lợt, dễ bầm, vết thương lâu lành. Tóc khô ròn, rụng nhiều; móng tay khô, nứt; ăn không ngon miệng; giảm cảm giác với mùi vị thực phẩm; miệng khô, lưỡi và môi lở; nhai nuốt khó khăn; hay buồn ói, buồn nôn; đại tiện bón, lỏng bất thường; nhịp tim nhanh; hơi thở khó khăn.

Cơ thể mỗi ngày một gầy đi, sức khỏe suy giảm, các bệnh đang có sẽ trở nên trầm trọng hơn, di chuyển khó khăn, dễ ngã, dễ gặp tai nạn.

Hậu quả của suy dinh dưỡng.

Suy dinh dưỡng đưa tới thương tổn thể chất và tâm thần như :

- Dễ mắc các chứng bệnh truyền nhiễm vì hệ miễn dịch suy yếu;

- Giảm khả năng hoạt động trí óc cũng như chân tay;

- Tăng nguy cơ tử vong vì suy nhược tổng quát, dễ đau ốm.

Điều trị và phòng ngừa suy dinh dưỡng

Vấn đề ưu tiên là tìm ra bệnh rồi điều trị các nguyên nhân đưa tới suy sinh dưỡng như đã kể ở trên.

Người bệnh cần được thầy thuốc theo dõi, chuyên viên dinh dưỡng hướng dẫn tiêu thụ món ăn bổ dưỡng, nhân viên xã hội giúp giải quyết các vấn đề liên quan tới hoàn cảnh của đời sống, giới thiệu tới các cơ quan tương trợ người già, các hội đoàn dân sự.

Sự biếng ăn là nguy cơ thông thường nhất đưa tới suy dinh dưỡng.

Sau đây là vài phương thức để tránh tình trạng này :

a- Khuyến khích người cao tuổi kiếm bạn cùng ăn cho vui. Quý cụ có thể đến ăn tại các trung tâm cao niên, ăn chung với người thân trong gia đình, tại các cơ sở tôn giáo có sinh hoạt xã hội.

b- Nhiều vị bỏ bữa ăn vì cảm thấy mệt khi nấu nướng.

Vậy thì ta nên nghỉ ngơi cho khỏe, rồi nấu món ăn chứ đừng bỏ bữa ăn. Đôi khi ta có thể nấu một lần cho hai bữa ăn. Cùng lắm, ta có thể mua thực phẩm nấu sẵn rồi hâm bằng microwave.

c- Khuyến khích ăn nhiều vào thời điểm trong ngày mà người cao tuổi thích. Nếu bữa trưa là thời gian tốt để ăn thì có thể tăng phần ăn ở bữa này.Với cùng số lượng khẩu phần, chia ra làm nhiều bữa nhỏ thay vào ba bữa ăn chính thường lệ.

d- Tránh mau no bụng bằng cách đừng uống nước, uống thuốc trước khi ăn.

e- Tránh thực phẩm gây ra nhiều hơi như rau cải, đậu, nước ngọt có hơi, cà phê; ăn uống chậm rãi để tránh nuốt không khí vào bao tử.

h- Năng vận động cơ thể để kích thích khẩu vị cũng như giúp tiêu hóa dễ dàng.

g- Giữ gìn vệ sinh răng miệng. Khi hay bị khô miệng thì ăn nhiều canh, nước xốt. Khó khăn nhai với răng giả thì có thể dùng thực phẩm bầm nhỏ, nấu thịt nhỏ lửa lâu hơn để có thịt mềm.

i- Nhiều cụ cứ ăn là muốn nôn ói, thì nên tránh ăn nhiều quá một lúc, mà chia ra làm nhiều bữa nhỏ, tránh thực phẩm có nhiều mỡ béo.

k- Khuyến khích dùng thêm thực phẩm phụ cũng như sinh tố, khoáng chất.

l- Thêm gia vị vào thực phẩm để tăng sức quyến rũ khẩu vị người cao tuổi.

Kết luận

Suy dinh dưỡng, nhất là ngoài ý muốn, là vấn đề hệ trọng đối với người cao tuổi. Đây là nguy cơ lớn đưa tới bệnh hoạn và tử vong ở lớp người này.

May mắn là hầu hết những nguyên nhân đưa tới suy dinh dưỡng đều có thể điều trị và phòng ngừa được. Ta chỉ cần lưu tâm hơn một chút về việc ăn uống hàng ngày, tìm hiểu thêm về giá trị dinh dưỡng của các thực phẩm chính, lựa chọn món ăn hợp lý, hỏi ý kiến bác sĩ hoặc chuyên viên về các vần đề dinh dưỡng.

Mặc dù ăn uống lành mạnh không bảo đảm là sẽ không bệnh tật, nhưng đó là yếu tố quan trọng để duy trì một sức khỏe tốt của người tuổi cao.

Dinh Dưỡng ở Tuổi Già

Hỏi rằng có một công thức dinh dưỡng nào toàn hảo cho tuổi thọ trường sinh, thì câu trả lời là không có. Nhưng những lời khuyên thực tế sẽ là: thực phẩm phải đa dạng, phẩm chất dinh dưỡng cao và các chất dinh dưỡng phải cân bằng.

Tại sao lại có chuyện đa dạng, cân bằng, dinh dưỡng cao ?

Thưa lý do là vì ngoài các chất dinh dưỡng chung thì mỗi loại thực phẩm lại có những chất mà chỉ riêng mình mới có. Cho nên, bữa ăn cần phải có nhiều món ăn khác nhau. Chẳng hạn ta chỉ ăn thịt cá mà quên món rau tươi xanh, thì là điều thiếu sót rất đáng trách vì thịt cá không có chất xơ của rau. Mà chất xơ lại rất cần cho cơ thể.

Đa dạng nhưng không “hổ lốn”, hỗn độn, nhất bên trọng, nhất bên khinh mà cần theo một lỷ lệ đã được nghiên cứu chỉ định. Đó là sự cân bằng giữa các loại thực phẩm. Thông thường các nhà dinh dưỡng khuyến cáo nên dùng từ 45-55% chất carbohydrate từ cơm, gạo, mì, rau trái, 25-30% chất béo và phần còn lại là chất đạm thịt cá, các loại hạt.

Và món ăn phải có giá trị dinh dưỡng cao, tức là có đủ các chất mà cơ thể cần để hoạt động, để tái tạo tế bào hư hao, để trẻ thơ tăng trưởng. Các thực phẩm như đường tinh chế, rượu chỉ cho calori mà không cho chất dinh dưỡng, cho nên nếu tiêu thụ nhiều chỉ làm cho cơ thể phì lộn, béo bệu.

Dù ở tuổi già, nhưng quý lão niên vẫn cần năng lượng để làm việc, để duy trì sức khỏe tuổi cao đồng thời, nếu dinh dưỡng tốt, cũng có thể phòng tránh được một số bệnh như bệnh loãng xương, bệnh tim, bệnh cao huyết áp, thiếu hồng cầu, sa sút trí tuệ Alzheimer và vài loại ung thư. Chẳng may mà cụ nào đang mắc một vài trong các bệnh vừa kế thì dinh dưỡng đúng cách cũng khiến cho bệnh nhẹ nhàng, hồi phục mau hơn.

Về số lượng chắc chắn là nhu cầu của quý cụ sẽ ít hơn là khi còn trung niên trai tráng, vì bây giờ đâu còn phải lao động chân tay cật lực. Do đó quý cụ vẫn cần các chất dinh dưỡng chính như mọi người. Đó là chất carbohyrat (chất bột, đường), chất dạm, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước.

Con người, nói chung, không giống các sinh vật khác ở chỗ là ta không phải di chuyển để lùng kiếm thức ăn hay e ngại không kiếm đủ thức ăn. Mà ta lại có mối lo là làm sao không chỉ-ngồi-đó-mà-ăn hoặc ăn-quá-nhiều. Lý do là tại nhiều quốc gia, thực phẩm quá dư, chỉ muốn ăn gì và có tiền là xong. Nhưng ăn nhiều mà không vận động, tiêu dùng thì thật là nguy hiểm.

Sau đây là một số điều cần làm để có dinh dưỡng tốt cho tuổi già :

1- Biết lựa thức ăn thích hợp

Tại Hoa kỳ, năm 1990 một đạo luật liên hệ tới việc liệt kê phẩm chất, thành phần của thức ăn đã được ban hành với mục đích để giới tiêu thụ dễ chọn lựa thức ăn thích hợp với nhu cầu của mình. Các quốc gia khác cũng phụ họa, làm theo.

Nhãn hiệu (Food label) đó không hoàn toàn đáng tin cậy, nhưng ít nhất cũng có giá tri hướng dẫn. Ta nên coi kỹ bảng phân tích này để lựa thức ăn thích hợp với cơ thể của mình.

2- Khi nào thì ăn ?

Tất nhiên sẽ có câu trả lời: Thấy đói là ăn. Vậy khi nào thì đói, đói bụng hay đói con mắt? Laị nữa: ăn để sống hay sống để ăn?.

Người phương Tây có thói quen: ăn bữa sáng bữa trưa nhe, bữa tối thịnh soạn. Kể ra cũng tiện, vì sáng dậy vội vã đi làm, chỉ đủ thì giờ để chiêu một ly cà phê.

Trưa ngồi ở sở vừa làm việc vừa nhai miếng bánh mì kẹp chả mới làm tối hôm qua, kèm theo quả chuối, ly coke.

Tối về rảnh rang, làm một bữa cơm rượu no nê, rồi lên giường ngủ.

Thế là cholesterol trong máu tăng cao, những tảng mỡ không mời mà ngang nhiên xâm lấn vùng bụng, vùng hông.

Từ hơn ba chục năm trước, tại viện Đaị Học Chicago, nhà dinh dưỡng Clarence Cohln đã chứng minh rằng những người ăn một bữa no mỗi ngày thì cholesterol sẽ cao hơn những người nhâm nhi nhiều lần trong ngày. Đây có lẽ cũng là lý do mà cholesterol ở nữ giới, lúc thiếu thời, thấp hơn ở nam giới, vì quý bà hay ăn quà vặt. Còn quý ông thì nhồi nhét một bữa cho xong.

Ăn một bữa no cũng bắt buộc sự biến hóa thực phẩm phải làm việc qúa sức, vị tố tiêu hóa, nhất là Insulin, phải tiết ra nhiều trong một thời gian qúa ngắn, đôi khi có khuyết điểm.

Tốt hơn hết là tuổi già cứ nhâm nhi, chia phần ăn ra nhiều phần nhỏ rồi ăn lai rai nhiều lần trong ngày.

3- Hỏi rằng ăn bao nhiêu cho đủ?

Xin thưa là các cụ Á đông ta quan niệm để sống lâu chỉ nên ăn” ba phần đói, bẩy phần no”. Để còn hơi thòm thèm, sau này còn muốn ăn món đó nữa và cũng để tránh ăn quá nhiều.

Các nhà dinh dưỡng lại khoa học hơn. Họ khuyên:

- Nam giới trên 50 tuổi tiêu thụ khoảng 2000 calo nếu ít hoạt động, 2200-2400 calori nếu hoạt động vừa phải và nếu còn rất hoạt động lại cần nhiều hơn: 2400-2800 calo mỗi ngày.

Với nữ giới thì theo thứ tự như trên sẽ là 1600 calori, 1800 calori và từ 2000-2200 calori.

4- Làm sao để ăn ngon ?

Ăn uống đứng đầu tứ khoái. Nhưng nhiều vị cao niên lại chẳng muốn ăn hoặc thấy món ăn nhạt tuếch, vô vị. Trở ngại này có thể là vì răng không còn nhiều, lợi viêm sưng, nhai nuốt khó khăn, nước miếng giảm hoặc đang uống nhiều dược phẩm trị bệnh làm giảm khẩu vị; hoặc cô đơn lủi thủi ăn uống một mình.

Hãy thổ lộ với các nhà chuyên môn dinh dưỡng, y tế để cùng nhau giải quyết.

Lựa nấu món ăn ưa thích, cho thêm chút gia vị mầu mè để món ăn hấp dẫn hơn. Và cũng tìm thêm bạn để đồng thực, đồng ẩm.

5- Giới hạn thực phẩm có nhiều chất béo nhất là mỡ động vật

Chất béo bão hòa làm tăng cholesterol trong máu. Chất béo từ thực vật, không bão hòa, làm giảm cholesterol.

Giản dị nhất là ăn thịt nạc, thịt gà, vịt bỏ lớp da đầy mỡ; hấp hay nướng nhiều hơn là chiên; thay thịt bằng cá, rau, trái cây; uống sữa ít chất béo.

6- Ăn thực phẩm có nhiều rau, trái cây hạt ngũ cốc

Các thực phẩm này tương đối vừa rẻ lại tốt lành và cũng có nhiều năng lượng.

Các nhà dinh dưỡng khuyên nên dùng 5 đơn vị trái cây và rau mỗi ngày, 6 tới 11 đơn vị hạt ngũ cốc. Mỗi đơn vị là lượng thức ăn mà ta thường dùng như là một bát cơm, một quả táo cỡ trung.

Nên nhớ là trên thế giới có cả hàng trăm triệu người ăn chay mà họ vẫn sống lâu. Như vậy ăn chay chắc phải có một gía trị dinh dưỡng nào đó.

Lại nữa: phần ăn của các lực sĩ vô địch trước khi tranh giải đều có nhiều carbohydrat, là một lý do để ta tăng số lượng rau và trái cây trong bếp và trên bàn ăn của chúng ta .

7- Một vài ý kiến về chất đạm protein

Cơ thể được cấu tạo bằng chất đạm. Chất này có nhiều nhất trong thịt động vật nhưng cũng có trong thảo mộc, nhất là các cây thuộc họ đậu như đậu hoà lan, đậu cô ve, đậu nành.

Khoa học đã chứng minh là một khẩu phần có nhiều thịt động vật làm tăng hiểm họa bệnh tim.

Do đó, tới tuổi cao, nên theo một chế độ thực phẩm với thịt nạc, sữa ít chất béo, nhiều rau, trái cây.

8- Nước và muối cũng cần được lưu ý

Trong cơ thể, tỷ lệ nước lên đến 60% trọng lượng, mỗi ngày thận lọc gần hai trăm lít máu và thải ra 1/100 dung dịch nước. Như vậy cơ thể cần có một số nước tối thiểu để tồn tại. Trung bình, cần uống 1 lít rưỡi nước mỗi ngày, và uống thêm khi nào thấy cần để tránh tình trạng khô nước hay loãng tiểu.

Nước không có calories, không có khoáng chất, đôi khi không mất tiền mua lại còn là chất bôi- trơn (lubricant) tốt cho cơ thể.

Với muối, chỉ cần một phần tư thìa cà phê mỗi ngày là đủ. Dân chúng dùng nhiều muối, như người Nhật, thường có nhiều nguy cơ cao huyết áp.

9- Tăng tiêu thụ chất xơ

Gần đây, chất xơ (fiber) trong rau và trái cây được nhắc nhở tới nhiều vì có công dụng trong việc hạ thấp lượng cholesterol trong máu, tăng tốc độ di chuyển của thức ăn trong ruột, tránh táo bón và viêm ruột.

Chất xơ không có giá trị dinh dưỡng mà chỉ làm đầy bao tử, cho nên còn có tác dụng giúp ta giảm béo mập...

10- Dùng bổ sung sinh tố và khoáng chất

Các vi chất này có tác dụng xúc tác trong việc chuyển hóa thức ăn và có nhiều trong các loại thực phẩm. Tuy nhiên, ở người cao tuổi, khẩu phần nhiều khi không được cân bằng và có thể thiếu một vài loại sinh tố, khoáng chất. Vì vậy nên dùng thêm một phân lượng phụ trội.

Kết luận

Để sống già sống khỏe, cần có dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng, đa dạng.

Hãy tiêu thụ nhiều loại thực phẩm khác nhau.

Hãy giới hạn các thực phẩm “rỗng”, chỉ có calori mà không có chất dinh dưỡng, như rượu, nước có hơi, bánh ngọt.

Hãy lựa thực phẩm có ít cholesterol, chất béo.

Và phòng tránh ngộ độc, tiêu chẩy với vệ sinh an toàn thực phẩm. Ăn chín, uống sôi, rau trái sạch, rửa tay thường xuyên.